plantilla:idiomas

He estato mirando-me bella cosa d'esquemas respectibes á iste tema, e considero que l'antica plantilla d'o procheuto en español ye a que millor trestalla os alpartatos per a suya claredat e per lo completa que ye. En él bi ye inspirato iste esquema en aragonés, adaptando-lo e simplificando-lo allá á on que me pienso que i caleba. Ye tamién n'o que me soi basato ta fer bels articlos míos sobre idiomas. Lochicamén, iste esquema no podrá aplicar-se que á las luengas prenzipals, d'as que se conta con més información, atapindo-lo n'o caso d'as més chicotas ta no cargar l'articlo. Igualmén, cuan n'i aya muita información sobre bel aspeuto (per ixemplo, sobre a Gramatica, a Estoria u a Literatura d'a luenga), més se baldrá de fer-ne una pachina nueba ta ixo e remitir-ie. De tota manera, n'o estallamiento de Descusión d'ista pachina, es interesatos podemos fer-ie charradeta sobre os posibles amilloramientos u discrepancias.

LUENGA X

Breu introduzión que amostre os aspeutos més chenerals d'o idioma.

Filiazión d'a luenga (d'o grupet á lo que pertenex més direitamén á lo filo més amplo contrimostrato); idiomas més amanatos; aspeutos chenerals d'o grupo.

Fonolochía e grafía

Fonolochía

(Remitir, si cal, ta un articlo més amplo sobre a Fonolochía d'a luenga)

Cheneralidaz

Abondanzia de bocals u consonans; graus d'obredura bocalica; cantidat de puntos d'articulazión consonantica; esistenzia de rasgos como glotalizazión u nasalizazión; luenga azentual u tonal; etz.

Descripzión d'os fonemas

Cuatrón d'os sonitos; descripzión d'os fonemas e alofonos

Prosodia e rasgos suprasegmentals

Azentuazión; tonos; prosodia e entonazión

Prozesos fonolochicos chenerals

Asimilazión; reduzión; epentesis; armonía bocalica; ezt.

Eboluzión diacronica d'a pronunziazión

Eboluzión estorica d'os sonitos d'a luenga

Grafía

Cheneralidaz

Sistema d'escritura

Descripzión d'os grafemas

Cuatrón d'os grafemas; correspondenzias entre grafías e sonitos

Descripzión d'altros regles ortograficos

Emplego de mayusclas u minusclas; puntuazión; etz.

Ixemplos de testos

Eboluzión diacronica d'a escritura

Eboluzión estorica d'as grafías

Morfosintasis

(Remitir, si cal, ta un articlo més amplo sobre a Gramatica d'a luenga)

Orazions simples

Cheneralidaz; tipos d'orazión; ezt.

O sintagma nominal

Cheneralidaz

Orden sustantibo-achetibo; uso d'afixazión; ezt.

Sustantibos

Morfolochía (chenero, numero, caso...) e emplego (como nuclio, en aposizión, ezt.)

Achetibos

Morfolochía (chenero, numero, caso...( e emplego (como calificatibo, epiteto, predicatibo, etz.)

Determinadors

Articlos; demostratibos; indefinitos

Numerals

Cardinals; ordinals; destributibos; etz.

Pronombres

Personals; relatibos; interrogatibos; etz.

Preposizions u posposizions

O sintagma berbal

Cheneralidaz

Orden berbo-ocheuto; acusatibidat/ergatibidat; etz.

Berbos

Persona; numero; tiempo/aspeuto; modo; boz; formas no conchugatas; perifrasis; ezt.

Alberbios

Simples; deribatos; de tiempo/modo/etz.

Orazions complexas

Cheneralidaz

Aspeutos sintacticos; frecuenzias; formazión per conchunzions/afixos; etz.

A coordinazión

Copulatibas; dischuntibas; destributibas

A subordinazión

Albersatibas; de relatibo; etz.

Eboluzión gramatical diacronica

Eboluzión estorica d'a gramatica

Lecsico, semantica e pragmatica

Lecsico d'a luenga

Cheneralidaz

Abondanzia de bocables simples/compuestos; abondanzia de bocables en ziertos campos semanticos; estendenzia á los ampres lingüisticos; etz.

Oríchens e estoria d'o lecsico

Bocables patrimonials; cultismos; sub/super/ad-strato; eboluzión e cambios semanticos

Formazión e engrandamiento d'o cabal lecsico

Sistemas de deribazión/composizión; neolochismos; ampres; ezt.

Semantica

Peculiaridaz d'a semantica d'a luenga (numerazión bichesimal; uso d'onorificos ta la hierarquía sozial; etz.)

Pragmatica

Peculiaridaz en l'uso e entrepretazión d'a luenga seguntes o contesto; asunzions culturals; lenguache corporal; etz.

Descripzión cheneral d'os periodos estoricos d'a luenga; espardidura e migrazions d'os que la charran; ezt.
(A descripción lingüistica d'as particularidaz d'a eboluzión diacronica se troba n'os trestallos respectibes de cada elemento d'estudio)
(Remitir, si cal, ta un articlo més amplo sobre a Estoria d'a luenga)

Situazión

Situazión cheografica

Localizazión d'a luenga en l'actualidat

Situazión sozial

Demografía d'a luenga (cuánta chen la charra); bitalidat e uso sozial; estatus (ofizialidat); bilingüismo, diglosia, periglo d'ausidir-se; etz.

Bariazión

Bariazión diatopica (Dialectolochía)

Bariedaz dialectals en l'actualidat (Remitir, si cal, ta un articlo més amplo sobre os Dialeutos d'a luenga)

Bariazión diacronica

Bariedaz dialectals estoricas

Bariazión sozial

Rechistros e tipos de lenguache

Sistemas lingüisticos deribatos

Criollos e sabirs deribatos u con alazez en ixa luenga

Literatura

Estoria e eboluzión

Resumen cheneral
(Remitir, si cal, ta un articlo més amplo sobre a Literatura d'a luenga)

Obras e autors prenzipals

(Remitir ta una pachina con a lista completa, si se da o caso)

Cualques parolas aragonesas -u prou internazionals- que tienen l'orichen en ixa luenga

Bels bocables e espresions d'emplego cutiano, con traduzión ta l'aragonés

• (Binclos ta temas relazionatos)
• ...

Binclos esternos

• Ethnologue report (en anglés)
• (altros)...

Bibliografía