Кебезен (орустап Кебезень) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Турачак аймагында Кебезенниҥ јурт јеезезине кирет.
Јурт | |
Кебезен | |
---|---|
орустап Кебезень | |
HGЯO | |
Эл-тергее | Россия |
Федерацияныҥ субъекты | Алтай Республика |
Муниципал аймак | Турачак |
Јурт јеезе | Кебезенниҥ |
Тӱӱкизи ле географиязы | |
Бийиги | 401 м |
Климады | орто-континентал |
Ойдиҥ поязы | UTC+7:00 |
Эл-јонныҥ тоозы | |
Эл-јонныҥ тоозы | ↘615 кижи (2016) |
Ук-калыктар | 57 % орустар, 28 % тубалар (2002) |
Окылу тил | алтай, орус |
Тоолорлу идентификаторлор | |
Телефонныҥ коды | +7 38843 |
Почтаныҥ индекси | 649152 |
АТТК-ныҥ коды | 84225840001 |
МТТК-ныҥ коды | 84625440101 |
Номер в ГКГН | 0154317 |
| |
Медиафайлдар Викискладта |
Кебезен — кеме, чалканду тилде кеве орустап лодка.
Јурт Алтай Республиканыҥ тӱндӱк јанында, Аба-Јыштыҥ ортозында, Ӧӧн сууныҥ оҥ јарадында турат. Айландыра Ужубе-Јелбеген, Ӱч-Сӱӱри, Кивер, Солу, Сары-Чоҥмо, Пеже, Јаан Аталык деп туулар курчайт. Кебезенниҥ суузы Ӧӧн сууга кирет. Ӧӧн сууныҥ ол јанында јурттыҥ бир бӧлӱги. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 401 метрге бийик.
Климады орто-континентал. Узун соок кыш ла серӱӱн јай. Кейдиҥ ортојылдык температуразы 4,3 °С, јылуныҥ ӱстӱги бажы +36 °С, сооктыҥ эҥ ле тыҥы −55 °С, јердиҥ кыртыжыныҥ ортојылдык температуразы 0 °С, баштапкы сооктор 05.06./08.09, сооктор јок кӱндер бир јылга 94, јут-чыктыҥ кеми јыл туркунына 826 мм, ортојылдык салкынныҥ кеми 1,3 м/с, 15 м/с тыҥ салкын бир јылда 10,3 кӱн. Кардыҥ, кӱрттиҥ тереҥи кышкыда 1,5-2 метрдеҥ ажыра болот кезик јерлерде.
Аба-Јыштыҥ аҥы-кужы астаган да болзо, корулу јерлерде (заповедникте) айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, какай, јеекен, шӱлӱзин, туйгактузы: булан, элик, марал, аҥ, оокторы: сарас, агас, јоонмойын, албаа, суузар, тийиҥ кӧрӱк, камду ла оноҥ до ӧскӧзи. Кезик куштардыҥ тоозы астап, Кызыл бичикке де киргени бар, ол барынтычы куштардаҥ кӧп сабазы: шоҥкор, ала-ылаачын, мечиртке, ӱкӱ. Оок куштар ол каргаа, саҥыскан, тарал, кӧктийек, кӱӱк, кас, турна, бӧднӧ, чай, кӱртӱк, томыртка.
Койу кара агаш ӧзӧт, ортозында јаан састарлу, јойгон, чиби, мӧш, кайыҥ, аспак, карагай ла тал. Чыкту кей, јылу ыжык јер, јердиҥ кыртыжы јымжак учун ӧлӧҥ чӧп бийик ле койу ӧзӧт, эмеш ачык јадаҥдар ла меестерде јӱзӱн чечектер, јиилектер, јаскыда калба, орляк, кӧжнӧ лӧ кӱскиде кузук, эм ӧлӧҥдӧр лӧ тазылдар быжат. Састу јерде тӧҥӧзӧктӧрдӧ кыйгак ӧлӧҥ, кӧгӧзин ле камыш ӧзӧр. Кӱӱктаман, саргай, чейне, быркырууш чечек, ак чечек, калаш чечек ле о.ӧ. Јиилектердеҥ јайгыда каракат, тийиҥкат, кызылгат, бороҥот, јыдукара, чычрана, јодро јакшы тӱжӱм берет. «Республика Алтайдыҥ Кызыл бичигиниҥ» ӧзӱмдери ол эм-тазылдар: кызыл тазыл, алтын тазыл. Аралдарда јӱзӱн-јӱӱр тайа, јыраа, каргана туй ла јайылып ӧзӧт.
Јуртта 10 ором: Јараттай, Олјондо, Јаҥы, Школдыҥ, Тӧс, Јойгонду, Кӱски, Кебезенниҥ, Ортоштыҥ, Телецкий.
Кебезен јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире | |
Администрациялык тӧс јер Кебезен | 0 км |
Аймактыҥ тӧс јери Турачак | 49 км |
Республикан тӧс кала Улалу | 140 км |
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы | 230 км |
Тергеениҥ тӧс калазы Москва | 4000 км |
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 435,7 км-деҥ (Майма) | 150 км |
Јурт 1860 јылдарда тӧзӧлгӧн.
Эл-јонныҥ тоозы | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 |
661 | ↗662 | ↘649 | ↗652 | ↘634 | ↗639 | ↘615 |
Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 715 кижи болгон, олордыҥ 57 % орустар, 28 % тубалар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон.
Окылу тил: орус, алтай.
Туризм. Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Агашла иштер, белетеери.
Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.
This article uses material from the Wikipedia Алтай article Кебезен, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ӧскӧзи кӧргӱзилбеген болзо, контентти CC BY-SA 4.0 лицензияла эдинерге јарар. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Алтай (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.