Baloujhe

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Baloujhe », loukîz cial.

Li baloujhe u balowe u åbalowe (on dit eto: arnicot, brouwant), c' est on gros inseke eschaerbotrece, ki voléve tot zûnant e moes d' may el Walonreye, disparexhou al fén des anêyes 1950.

Sincieus no d' l' indje : Melolontha melolontha

 

Les balowes si rmetént voltî so les tchinnes, les hesses, les tiyoûs.

I vole zûnanmint al nute. C' esteut e moes d' may el Walonreye.

Divant d' voler evoye, li baloujhe infele ses saetchs a l' air, et sorlever ses ailetes. On dit k' ele «conte les eures» ou: k' ele «conte ses cwårs» ou k' ele «fwait ses pakets».

Li baloujhe dene on gros blanc vier, k' on lome li tchalon ou waerbå ou molon, ki magne les raecinêyes di totes les plantes. I sierveut come amoice al pexhe.

•  
  tchalon
•  
  wayimaedje

come amagnî

A on certin moumint, on magnive les baloujhes.

Les poyes les magnèt voltî ossu; les bokets del carapace rivnèt dins les polenes.=== come djeu d' efant ===

come djeu d' efant

Disk' e l' eter-deus-gueres, les efants alént scheure les tiyoûs po-z aler ås baloujhes. Ou adon les apicî k' ele volént tot les djondant avou ene djiniesse. I loyént on fis åd triviè des grossès aiyes des baloujhes, et les taper e l' air. Ele catournént, tot volant e zûnant. On djheut "aler fé zûner les baloujhes".

Les arnåjhes les låtchént dins les scoles ou les stitchî dins les cawetes des båsheles.

Les pus traites el metént dins ene boesse avou on costri kel magnive tot lyi trawant l' vinte.

cåze do disparexhaedje des baloujhes

C' est l' pouverizaedje des dinrêyes et des canadas å DDT et ås ôtes contrinsekes, k' a cmincî après l' guere di 40, k' a bråmint dzindjné les baloujhes. Les dierinnes ont ndalé eviè 1960, çou k' a fwait dire ki c' esteut Gargarene ki les aveut prins avou lu dins l' prumî spoutnik.

sayes di rmetaedje di baloujhes

Dins les anêyes 2000, on a sayî di rmete des baloujhes, metans dins l' grand bwès d' Sint-Houbert.

On loméve "baloujhe" on londjin.

«baloujhî», c' est må fé si ovraedje.

«baloujhner», c' est trinner tot s' pormoennant. Li deujhinme live d' Ene båke so les bwès d' l' Årdene si lome «Baloujhnaedje dins les bwès did la cint-z ans».

«awè des baloujhes el tiesse» ou «aveur ene balowe e cervea», c' est esse ene miete drole; «tchôkî des baloujhes el tiesse da onk», c' est lyi fé acroere des mintes, kécfeye po profiter d' lu.