Чиңге тараа

Чиңге-тараа (орус. "просо") – чаңгыс чылдыг үнүш, сывы дорт, бүрүзү узун чиңге. Чиңге-тараа дээрге, шагдан бээр-ле тарып ажыглап келген, тываларның эки...

өзээн шээр азы бода малдың (чижээ, хойнуң) эъди, ижин-хырыны база чемнээн тараа (азы ак-быдаа, чиңге-тараа, сула) болур. Чамдыкта картошка-даа холуур....

элгеп алыр. Ол дөрткү кылыгны “тараа элгээри” дээр. Тарааның хевээн база чем кылып чиир. Ылаңгыя күскү көк-хевек чиңге-тарааның хевээ дендии амданныг...

Тыва ыйгылаашта колдуу мал ажылы сайзыраан, тараа аймаа база тарып турар (кызыл-тас, арбай, чиңге-тараа), мында хөмур-даш казылдазы база бар. Агаар-бойдузу...

Пиң далган Хаарган далган Хуужуур Боова Көже Тыва далган (арбай, ак-тараа) Чиңге-тараа Ыт-кадындан ханды Чыжыргана Киш-кулаа Долаана Кулча Ай-бес, артыш...

бөрзең чигири (свёкла чигири), арбай база чиңге-тараа. Саң салырда дараазында ыяштарның бүрүлерлиг чиңге будуктарын, сыптыг ногаан артыштарны, күжүрлерни...

черниң байлаанга дегбеңер. Олар кезээ мөңгеде бүдүн-бүрүн чытсын. Бора-тараа, чиңге-тараа, хонак, үүргене, чигир-сигенни, чыжыргананы элбеди тарып, өстүрүп...

Дайын эгелезе, ол шупту улуг улус-биле дең ажылдап турган: сиген, тараа, чиңге-тараа, сула кезилгези дээш одө. Сумунуң совхозунга трактор, комбайн дээш...

Сула (орус. Овёс) чаңгыс чылдыг тараа аймаа үнүштерге хамааржыр. Сывы узунсумаар борбак, узун чиңге бүрүлерлиг. Бажы ширбиилчигеш хевирлиг, үрезини шөйбек...

караңгы ("кара") өң немээр. Оон аңгыда янзы-бүрү быдаа чеми холуур: чиңге-тараа, рис. Амгы үеде макарон аймаа безин ажыглап турар апарган. Изиг-хан  —...

боор. Тывалар араганы инек сүдүнден, бе сүдүнден, чыжырганадан база ак-тараа, чиңге-тараадан кылып ап чорааннар. Сүт арагазын кылып алырда чугула херек херекселдер...

черниң байлаанга дегбеңер. Олар кезээ мөңгеде бүдүн-бүрүн чытсын. Бора-тараа, чиңге-тараа, хонак, үүргене, чигир-сигенни, чыжыргананы элбеди тарып, өстүрүп...

үш хонганда уруг сыртыын хап иштинге суккаш, ооң чанынга чиг арбай, чиңге-тараа, ак-тарааны бичиилеп ургаш, өгнүң хүн бадар талазынга хензиг уургай каскаш...

иштинге чаларадып салгаш, ол-ла оңгарга чажырып каар. Ооң кырынче арбай, чиңге-тараа чашкаш, довураан дескилеп каапкаш, ширтек-биле базырып каар. Уруг сыртыын...

деп эде адаааш "Байкалдың Чагырга черинге" даастып каан. Кызыл-тас, чиңге-тараа, арбай тарып чораан улус-тур. Тараалыг шөлдер, суур азы бажыңнар чанынга...

эттеп каан хөмден кылыр. Ону, суук чүүл төгүлбес болзун дээш, ийи дакпыр чиңге сиир-биле сырып, шидип, даарап тургаш кылыр. Сырып даараар хендири инек...

Агаары соок, улуг хемнер безин ханыладыр доңа берген чыдар-дыр. Чиңге-тараа, арбай, ак-тараа, гималай арбайын тарып турар улус тур. Тарааны хол дээрбези биле...

колдуунда чараш каасталгага ажыглаар чораан. Честен ине, шивегей, чидиг чиңге бистер кылып аар. Чирилген ыяш аяктарны чес-биле септеп алыр турган. Чалаң...

Ол ышкаш аңаа мал малдаары – чер кырында эң-не бурунгу мергежил. Кижилер тараа тарып, бажың тудуп билбес турда-ла, мал-маганны өстүрүп, кадарып, оъткарып...

Алдан-Маадырларның тура халыышкынының 135 чыл ою» деп авто-экспедиция (2018); «Чиңге тарааның чаңчыл ёзугаар болбаазырадыры: кадагалаарының чидиг айтырыглары...