Yusuf Atılgan: Türk yazar

Türk edebiyatının ve Türk romanının modernist bir düzleme geçtiği 1950-1980 yılları arasında yazdı. Bu dönemin ilk modernist Türk yazarlarından birisiydi.

Yusuf Atılgan
Ülkü Tamer tarafından çekilmiş fotoğrafı
Doğum	Yusuf Ziya Atılgan 27 Haziran 1921(1921-06-27) Manisa, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	9 Ekim 1989 (68 yaşında) İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Bülbüldere Mezarlığı, İstanbul
Takma adlar	Nevzat Çorum, Ziya Atılgan
Meslek	Yazar · öğretmen
Eğitim	İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Önemli eser	Aylak Adam (1959) Anayurt Oteli (1973)

Atılgan, 1921'de Manisa'da doğdu. Yunanların Manisa’yı işgaliyle (Eylül 1922) ailesi oturdukları dağlık bölgeden Hacırahmanlı’ya göç etti. Atılgan, Necâti Bey İlköğretim Okulu ve Balıkesir Lisesi’nden mezun olduktan sonra İstanbul’a giderek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kaydoldu. Burada Ahmet Hamdi Tanpınar, Reşid Rahmeti Arat, Ali Nihat Tarlan, Ragıp Hulusi Özdem ve Halide Edib Adıvar gibi isimlerin öğrencisi oldu.

Atılgan, üniversite yıllarında sol öğrenci hareketlerine katılmaktan dolayı bir süre tutuklu kaldı. Daha sonra bitirme tezini tamamlayarak mezun oldu. Bir yıl Akşehir’de bulunan Maltepe Askeri Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra Hacırahmanlı köyüne geri döndü (1946).

Babasının ölümüyle çiftlik işleri kendisine kaldı. 1949 yılında evlendi ve 3 yıl sonra köydeki işlerinden feragat ederek edebiyata yoğunlaştı. 1954’te "Ziya Atılgan" ve "Nevzat Çorum" mahlaslarıyla yazdığı 2 hikâyesiyle Tercüman'ın hikâye yarışmasına katıldı. Bu yarışmada, Evdeki adlı hikâyesiyle birinci, Kümesin Ötesi ile yedinci oldu. Kendisiyle özdeşleşen Aylak Adam'la da (1958) Yunus Nadi Roman Ödülü’nde ikincilik aldı. Bu süreçte geniş kitlelerce tanınmaya başladı.

Sonraları hikâye alanındaki yetkinliğini Varlık ve a Dergisi’nde gösterdi. 1973 yılında ikinci romanı Anayurt Oteli'’ni yayımladı. Geçim sıkıntısı yaşadığı dönemlerde tiyatro oyuncusu Serpil Gence ile ikinci evliliğini yaptı (1974). Çeşitli yayınevlerinde redaktörlük yaptığı dönemlerde birtakım çeviriler de yapıyordu. 1987 yılında Anayurt Oteli'nin Ömer Kavur tarafından sinemaya aktarılması tanınırlığının artmasını sağladı.

9 Ekim 1989’da, Canistan'a çalıştığı dönemde, peşi sıra gelen hastalıklar sonrasında kalp krizinden vefat etti. Moda Camii’nde kılınan cenaze namazı sonrasında Bülbülderesi Mezarlığı’na defnedildi.

Atılgan arkasında bıraktığı kısa külliyatla kendinden sonraki kuşakları etkilemeyi başardı. Reşat Nuri Güntekin’in “miskini” (bkz. Miskinler Tekkesi) onun ilk romanında C. karakteri ile Aylak Adam'a döner. Bu romanında insan ve şehir yaşamı psikolojik bir yaklaşımla verilir ve yabancılaşma, yalnızlık ve aile kavramı irdelenir. Bunu bir başkaldırı olarak görenler vardır ve başka bir kült roman olan Tutunamayanlar ile aynı düzleme oturtmak mümkündür.

Anayurt Oteli'ndeki Zebercet karakteri ise yaşadığı anı anlamlandırmaya çalışan insan tipolojisinin bir örneğidir. Bu anlamlandırma “neden ve niçin yaşıyorum sorusu” ile, yalnızlık, aşk ve cinsellik ekseninde gerçekleşir.

Canistan'da yazar bu kez, doğduğu döneme ve coğrafyaya geri döner. Kendi hayatından izler taşıyan ve ölümüyle yarım kalan bu romanda döneminin havasını olaylar, mekânlar ve yerel ağızlar ile yansıtmaya çalışır.

Yazarın eserlerinin telif haklarının Yapı Kredi Yayınları'ndan Can Yayınları'na geçmesi sonrasında, Atılgan'ın el yazısı notlarını, şiirlerini, çevirilerini ve dergilerde kalmış kısa öykülerinden örnekleri içeren Siz Rahat Yaşayasınız Diye adlı eseri yayımlanmıştır. Kitapta, yazarın yok ettiği Eşek Sırtındaki Saksağan adlı roman denemesinin giriş kısmı da bulunmaktadır.

• 1955 Tercüman Gazetesi Öykü Yarışması'nda takma adla katıldığı Evdeki öyküsü ile birincilik ve Kümesin Ötesinde öyküsü ile dokuzunculuk
• Aylak Adam romanı ile 1957-1958 Yunus Nadi Roman Ödülleri'nde ikincilik
• Bodur Minareden Öte ile Sait Faik Öykü Ödülü