Manastır Kongresi (Arnavutça: Kongresi i Manastirit) Arnavut alfabesini standartlaştırmak amacıyla 14-22 Kasım 1908 tarihleri arasında Manastır şehrinde düzenlenen akademik konferanstır.
22 Kasım artık Arnavutluk, Kosova ve Kuzey Makedonya'da ve ayrıca Arnavut diasporası arasında Alfabe Günü (Arnavutça: Dita e Alfabetit) olarak bilinen bir anma günüdür. Kongreden önce, Arnavutça altı veya daha fazla farklı alfabenin ve ayrıca bir dizi alt varyantın bir kombinasyonu ile temsil ediliyordu.
Kongre, Birlik Derneği (Arnavutça: Başkimi) edebiyat topluluğu tarafından, birliğin merkezi olarak hizmet veren Fehim Zavalani'nin evinde yapıldı. Kongrenin katılımcıları, Balkanlar'daki Arnavutların yaşadığı bölgelerden ve aynı zamanda Arnavut diasporasının tamamından kültürel ve siyasi yaşamın önde gelen isimleriydi. Arnavutların yaşadığı yirmi üç şehri, kasabayı ve otuz ikisi kongrede oy hakkına sahip olan kültürel ve yurtsever dernekleri temsil eden elli delege ve on sekiz gözlemci vardı. Oy hakkı bulunan katılımcıların listesi aşağıdadır:
Alfabeyle ilgili ilk iki günün konuşmaları genel nitelikteydi ve ciddi çalışmaların yürütüleceği ortamın yaratılmasına yardımcı oldu. Temsilciler, hangi alfabenin seçildiğine bakılmaksızın birliğin önemini anladılar. Başkimi alfabesinin gelişimini öven Gjergj Fişta şunları söyledi: "Buraya hiçbir alfabeyi savunmak için gelmedim, ama buraya sizinle birleşmek ve Kongre'nin halkı yüceltmek için en yararlı olduğuna karar vereceği alfabeyi benimsemek için geldim”. Seyirci Fişta tarafından derinden etkilendi. Müslüman din adamı olan Hoca İbrahim Efendi, Fişta'ya koşarak gözlerinde yaşlarla onu kucakladı.
Kongrenin başlangıcında delegeler, diğer delegeler gelmeden önce karar vermek üzere on bir üyeden (dört Müslüman, dört Ortodoks ve üç Katolik) oluşan bir komisyon seçtiler. Gjergj Fişta ve Parashqevi Qiriazi komisyon başkanlığına ve Mit'hat Frashëri başkan yardımcılığına seçildi. Luigj Gurakuqi komisyonun sekreteri olurken, komisyonun diğer beş üyesi Bajo Topulli, Ndre Mjeda, Şahin Kolonya, Gjergj Qiriazi ve Sotir Peçi'ydi. Mit'hat Fraşeri ayrıca kongre başkanlığına da seçildi. Delegeler, komitenin kararını kabul etmek için yemin (besa) ettiler. Komite, art arda üç gün boyunca ortak bir alfabe sorunu üzerinde görüştü. Söz konusu besa aracılığıyla, nihai karardan önce hiçbir şeyin bilinmeyeceğine söz verdiler.
Ancak Kongre tek bir alfabe seçemedi ve bunun yerine hem İstanbul hem de Başkimi alfabelerini kullanarak, ancak aralarındaki farklılıkları azaltmak için bazı değişiklikler yaparak uzlaşmacı bir çözüm yolunu seçti. İstanbul alfabesinin kullanımı hızla azaldı ve sonraki yıllarda Arnavutluk'un bağımsızlığını ilan etmesiyle birlikte kullanılmaz hale geldi. Başkimi alfabesi, bugün kullanılan Arnavut dilinin resmi alfabesinin öncülüdür. Gjergj Fişta, Almanca'nın hayal kırıklığına uğrayanlar için iki alfabesi olduğunu, çünkü burada bir değil iki alfabe seçildiğini kaydetti. Biraz tartıştıktan sonra, hem Başkimi hem de İstanbul alfabesinin kullanılması kararı tüm delegeler tarafından kabul edildi. Ayrıca her yerel Arnavut yetkilisinin kendi alanlarındaki gelişmeler hakkında Birlik Derneğine aylık olarak rapor vermesi de kararlaştırıldı. Başka bir anlaşma, 10 Temmuz 1910'da Yanya'da başka bir kongreyle sonuçlandı.
20 Kasım'da kongre sona ererken, İstanbul Arnavut cemaatinin üç üyesi olan Hoca Vildan, Fazıl Paşa ve Albay Rıza geldi. Kongreye katılacaklar ve daha sonra Arnavutluk genelinde faaliyet gösteren daha küçük, benzer Arnavut toplumlarına tavsiyelerde bulunacaklardı. İlk başta, üç üye Osmanlı alfabesi kullanarak Arnavut yazısını korumaya çalıştı. Ancak Hoca Vildan endişelerini boşa çıkardı. Sultan II. Abdülhamid'i kınadı ve Arnavutlar arasında kendi kaderini tayin ve milli ruh için birliğin önemini savundu. Vildan, Latin alfabesi kullanma hakları olduğunu ve bunun ilerleme için bir "araç" olacağını savundu. Ancak yazının yönü ve din konularında aynı tutumu benimsemedi. Söz konusu fikirler, üç üyenin ziyaret ettiği diğer yerlerde kendisi tarafından savunulmaya devam etti.
Latin karakter tabanlı Arnavut alfabesinin kabulü, Arnavut birleşmesi için önemli bir adım olarak kabul edilir. Arap alfabesine dayalı bir alfabeyi tercih eden bazı Arnavut Müslümanlar ve din adamları, İslam dünyası ile bağları zedeleyeceği endişesiyle Latin alfabesine karşı olduklarını ifade etmişlerdir. Arnavutlar, imparatorluğun Avrupa kısmında İstanbul nüfusu dışında en büyük Müslüman topluluk olduklarından, durum Osmanlı hükûmeti için de endişe vericiydi.
Sonuç olarak, Osmanlı İmparatorluğu 1909'da Debre'de Arnavutların kendilerini resmen Osmanlı ilan etmeleri, toprak egemenliklerini savunma sözü vermeleri ve Arap temelli bir alfabe benimsemeleri amacıyla bir kongre düzenledi. Ulusal görüşe sahip Arnavutların güçlü muhalefetiyle karşılaştılar ve Arnavut unsur, kongrenin kontrolünü tamamen ele geçirdi. Kongre ilerlerken, İttihat ve Terakki'nin Tiran'daki üyeleri, Birlik Derneği'nin yerel şubesine Latin tabanlı bir alfabenin kabul edilmesini eleştiren bir gösteri düzenlediler. İçişleri Bakanı Talat Paşa, Arnavut nüfusunun Latin kökenli değil, Osmanlı Türk alfabesinin kullanımını desteklediğini iddia etti. Birlik, gösteriyi durdurmadı, bunun yerine Elbasan'da 120 kişilik bir kongre düzenledi.
Alfabe meselesi ve diğer Jön Türk politikaları nedeniyle Arnavut seçkinleri ve milliyetçileri ile Osmanlı yetkilileri arasındaki ilişkiler bozuldu. İlk başta Arnavut milliyetçi kulüpleri kısıtlanmasa da, siyasi, kültürel ve dil hakları talepleri sonunda Osmanlıların Arnavut milliyetçiliğini bastırmak için önlemler almasına neden oldu ve bu da Osmanlı yönetiminin sonlarına doğru iki Arnavut isyanı (1910 ve 1912) ile sonuçlandı.
Manastır Kongresi, Arnavutlar için en önemli olaylardan biridir ve Prizren İttifakı'nın kurulmasından sonra sadece alınan kararlar nedeniyle değil, aynı zamanda bu kararların Osmanlı yetkililer tarafından meşru yollar ile uygulanacağı için en önemli olaydır.
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Manastır Kongresi, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
