Kızıl Kmerler (Kmerce: ខ្មែរក្រហម, Khme Kraham, Fransızca: Khmer Rouge), Kamboçya'da gerilla savaşıyla iktidarı ele geçirerek 1975-79 arasında ülkeyi yöneten kısmen Maocu, radikal devrimci hareket.
Hareketin kurucusu ve önderi Pol Pot'tur. Pol Pot aynı zamanda Demokratik Kampuçyanın kurucularındandır ve Kızıl Kmerler Demokratik Kampuçyanın silahlı kuvvetleridir. 1967'de, Kamboçya Komünist Partisi'nin silahlı kolu olarak kurulduğu kabul edilir. Yaklaşık olarak 750 bin - 1 milyon arası insanın ölümü ile sonuçlanan Kamboçya soykırımından sorumludurlar.
1960'ların başlarında Fransa'da eğitim görmüş Marksistlerin yönetiminde Prens Norodom Sihanouk'a karşı bir ayaklanmaya katılan komünistler, 1967'de bir köylü isyanında, 1968'de ise hızla yayılan bir kabile ayaklanmasında yer aldılar. Mart 1970'te Prens Sihanouk'u deviren General Lon Nol liderliğindeki sağcı darbeyle Kmer Cumhuriyeti kuruldu. Kızıl Kmerler, Sihanouk'a sadık kalan bazı komutanlarla ittifak kurdular. Darbeden kısa bir süre sonra ABD ve Güney Vietnam birliklerinin ülkeyi işgal etmeleriyle Kamboçya Vietnam Savaşı'nın taraflarından biri durumuna geldi. Yeni rejimin baskıcı önlemlerinden kaçan Kamboçyalı Vietnamlılar ile özerk bir cumhuriyet kurmaya çalışan Müslüman azınlıktan yaklaşık 2 bin kişi de onlara katıldı. Bu sırada Kuzey Vietnam'ın başkenti Hanoi'ye götürülerek komünistlerce eğitilen başka bir Kamboçyalı grup da ülkeye dönerek Kmer Viet-Minh adıyla ortaya çıktı.
General Lon Nol yönetimi ABD'den gördüğü askeri ve mali desteğe karşın Kızıl Kmerlere karşı başarılı olamadı. Yaklaşık beş yıl süren iç savaş boyunca Kiyö Sampan, Hou Yuon ve Hu Nim önderliğindeki Kızıl Kmerler hükûmet birliklerine karşı yürüttüğü silahlı mücadeleyle Kamboçya'nın kırsal kesimlerinin tümünde iktidarlarını pekiştirdiler. Sonunda Nisan 1975'te başkent Phnom Penh'e başarılı bir saldırı düzenleyerek ele geçirdiler. Ardından Demokratik Kampuçya devletini kurdular.
Mart 1976'da Kiyö Sampan devlet başkanı, Pol Pot başbakan oldu. 1977'de ise Çin çizgisindeki Komünist Parti resmen devlet partisi olarak tanındı. 20. yüzyılın en kanlı rejimlerinden bir kabul edilen[kim?] Kızıl Kmer iktidarı, bütün dünyada hiçbir Marksist yönetimin başvurmadığı kadar aşırı bir şiddet uygulamasına girişti. Ülkedeki meslek sahiplerinin ve teknik elemanların hemen hepsi yok edildi. Kentlerde yaşayan milyonlarca kişi zorla köylere yerleştirilerek kolektif çiftliklerde çalışmaya zorlandı. Rejim düşmanı ilan edilenler aileleriyle beraber toplu olarak katledildi. Bu dönemde ekonomik sistemin felce uğraması nedeniyle baş gösteren açlık ve salgın hastalıklar sonucu ölenlerin sayısının, siyasi nedenlerle öldürülenlerle birlikte yaklaşık 2 milyon olduğu tahmin edilmektedir.
Kızıl Kmer iktidarı sırasında Kamboçya ve Vietnam arasında yoğunlaşan sınır sorunları Aralık 1977'de iki ülke arasındaki ilişkilerin tamamen kopmasına yol açtı. Pol Pot'un Çin Halk Cumhuriyeti'ne yakınlaşması Vietnam saldırılarını yoğunlaştırdı.
Ocak 1979'da ülkeyi işgal eden Vietnam birlikleri ve Vietnam yanlısı Kamboçyalı komünistler (KUFNS) Kızıl Kmer yönetimine son verdiler ve Vietnam'ın teknik ve mali desteğine dayanan bir hükûmet kuruldu. Kızıl Kmer rejiminin çökmesinden sonra Çin'e kaçan Pol Pot ve Kiyö Sampan yönetiminde, Kamboçya'nın ücra köşelerine çekilen Kızıl Kmerler, bu kez Tayland sınırı yakınlarındaki üslerinden ve Çin'den destek alarak yeniden gerilla savaşı başlattılar. 1982'de Vietnam destekli merkezi hükûmete karşı çıkan ve komünist olmayan iki başka Kmer grubuyla, Prens Sihanouk'un fahri önderliği altında gevşek bir koalisyon oluşturdular ve zamanla bu koalisyonun en güçlü tarafı durumuna geldiler. 1990'da Vietnam birliklerinin Kamboçya'dan çekilmesinden sonra, iç savaşı sonlandırmak üzere Kızıl Kmerler ile savaşın öteki tarafları arasında varılan antlaşma 1992'de Paris'te imzalandı. Ama Kızıl Kmerler antlaşmanın uygulanması konusunda güçlük çıkarmayı sürdürdüler.
1990'larda büyük kopuşlara rağmen özellikle Tayland sınırında gerilla savaşına devam ettiler. Kızıl Kmerler, 1998'de liderleri Pol Pot'un ölümünden sonra tamamen çözüldüler. Pol Pot'un ardılı Kiyö Sampan'ın teslim olmasından (Aralık 1998) sonra 1999'a kadar pek çok üyesi ya yakalandı ya da teslim oldu. 1999 yılında "Kasap" lakaplı Ta Mok yakalanmıştır.
1975-79 yılları arasında Kamboçya'yı yöneten Kızıl Kmerler, 2 milyona yakın insanın öldürülmesinden sorumlu tutulmaktadır. Ancak, Pol Pot'un yardımcısı olan Nuon Çea, Kamboçyalıların ölümünden komşu Vietnam'daki Maocu yönetimi sorumlu tutmaktadır.
| Wiki Commons'ta Kızıl Kmerler ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Kızıl Kmerler, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
