Fay blokları, yerkabuğundaki tektonik ve yerel gerilmeler tarafından oluşturulan, bazen yüzlerce kilometre uzunluğundaki çok büyük kaya bloklarıdır.
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Haziran 2023) |
Ana kayanın geniş alanları faylarla bloklara bölünmüştür. Bloklar görece düzgün litoloji ile karakterize edilir. Bu fay bloklarının en büyüğü kabuk blokları olarak adlandırılır. Tektonik plakalardan kopan büyük kabuk bloklarına terran denir. Litosferin tam kalınlığı olan bu terranlara mikroplaka denir. Kıta büyüklüğündeki bloklara çeşitli şekillerde mikro kıtalar, kıta şeritleri, H-blokları, genişlemeli alloktonlar ve dış yükseklikler denir.
Gerilmelerin çoğu hareketli plakaların tektonik etkinliğiyle ilgili olduğundan, bloklar arasındaki hareketin çoğu yataydır, yani doğrultu atımlı faylarla Dünya'nın kabuğuna paraleldir. Ancak blokların düşey hareketi çok daha dramatik sonuçlar doğurur. Yer şekilleri (dağlar, tepeler, sırtlar, göller, vadiler, vb) bazen fayların büyük bir düşey yer değiştirmesi olduğunda oluşur. Bitişik yükseltilmiş bloklar (horstlar) ve aşağı düşen bloklar (grabenler) yüksek yamaçlar oluşturabilir. Genellikle bu blokların hareketine, o noktada kabuğun sıkışması veya gerilmesi nedeniyle eğilme eşlik eder.
Fay bloğu dağları genellikle genişleme tektoniğinin bir göstergesi olan riftleşmeden kaynaklanır. Bunlar küçük olabilir veya Doğu Afrika Rift bölgesi gibi geniş yarık vadi sistemleri oluşturabilir. Kaliforniya'daki Ölüm Vadisi daha küçük bir örnektir. İki ana tip blok dağ vardır; iki fay arasındaki yükseltilmiş bloklar ve temel olarak bir fay tarafından kontrol edilen eğimli bloklar.
Yükseltilmiş tip blok dağların, her iki taraftaki sarplıkları açığa çıkaran iki dik kenarı vardır ve Yukarı Ren vadisi, iki horst arasındaki bir graben - Vosges dağları (Fransa'da) ve Kara Orman (Almanya'da) ve ayrıca Bulgaristan, Güneydoğu Avrupa'daki Rila - Rodope Masifi, Belasitsa (doğrusal horst), Rila dağı (tonozlu kubbeli horst) ve Pirin dağı - Struma ve Mesta'nın karmaşık graben vadileri arasında yer alan büyük bir antiklinal oluşturan bir horst dahil Avrupa'nın çeşitli bölgelerinde görülen horst ve graben alanlarına yol açarlar.
Eğimli tip blok dağların bir tarafı hafif eğimli, diğer tarafı ise açıkta bir uçurum ile diktir ve Amerika Birleşik Devletleri'nin batısındaki Basin and Range bölgesinde yaygındır.
Bir graben örneği, Hindistan'daki Vindhya ve Satpura horstları arasındaki Narmada nehrinin havzasıdır.
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Fay bloğu, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
