Dom, geniş ölçekte yer kabuğu yaylanmaları ve oynamaları sonucu bir bölgenin kubbeye benzer şekilde kabarması, kubbeleşme.
iç basınçlar sonucu yeryüzünde oluşan kubbemsi yapılara denir. Dom, geniş anlamda tabakaların duruşu değişmeden epirojenik hareketler ile kubbeleşmesi ile oluşur.
Eski büyük domların hemen hepsi derin biçimde yarılmıştır. Tuz domları ve lakolitik domlar ile buzul devrinde oluşmuş domlar henüz yarılmamıştır. Domlar üzerinde ilk radyal drenaj tipi oluşur. Dom üzerinde bir ‘’yarma vadi’’ bulunursa bu durum görülmez. Domun gelişiminde ilginç bir durum da ‘’relief terselmesi’’dir. Dom bir tepe iken, merkezindeki kayaç daha zayıfsa hızla aşınarak bir depresyona (çukura) dönebilir. Hacertun Dağı buna örnektir. Radyal drenajlı akarsuların doma gömülmesi ile kolay aşınan tabakalarda sübsekantalar oluşur. Zamanla halka şekilli sübsekant drenaja döner ve ilksel radyal drenajlı akarsuları kaparlar. Dom üzerinde eski boğazların yanında yeni boğazlar oluşur. Drenaj zamanla halkalı-kafesli yapıya döner. Akarsular yapıya uymaları sonucu sert tabakalar sübsekant sırtlara, dirençsiz tabakalar sübsekant depresyon veya vadilere dönüşür. Alandaki sırtlar tabaka eğimine bağlı olarak homoklinal sırt, hogbeg veya kuesta halini alır. Sırt yükseltileri zamanla çevreden merkeze doğru kayar, zamanla dom tamamen aşındırılır ve düzleşir.
İngiltere’de Weald bölgesi, Fransa’da Boulonnais domları dünyanın en bilinen domlarıdır. ABD’de Utah Upheaval Dome, Güney Afrika’da Vredefort Dome, Kazakistan Karatau fay hattında, Tibet’te Mabja Dome, Moritonya'da Richat yapısı diğer örneklerdir.
Türkiye; Çankırı, Hacertun Dağı, Mercimekkale domu (Muş), Karacadağ-Hasan Dağı çevresi lav domları (Gölören-Gözbeği Tepe, kızılgedik-Kızıltepe, Belkaya-İğre dağı, Karacaören-Asmadağı Tepe), Acıgöl-Melendiz Dağı domları (Korudağ, Karevne, Kaleci, Güneydağ, Göllüdağ domu, Nenezi Domu, Keçikıran).
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Dom (yerbilim), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.