Çizgi, uzunluk, kullanım ve yükseklik bakımından birbirine farklılık gösteren bir noktalama işaretidir.
Çizginin en yaygın versiyonu kısa çizgiden daha uzun olan en çizgidir –; em çizgi — ise en çizgiden daha uzundur ve ikinci versiyonudur; bir diğeride, genellikle matematikte kesirli sayıları göstermek için kullanılan yatay bardır ―. Tarihsel olarak en ve em önekleri, fontlarda yaygın olarak kullanılan büyük N ve M harflerinin tepe genişliklerinden gelmektedir.
— | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Çizgi | |||||||||
| |||||||||
Kullanım hem Türkçe hem de diğer diller içinde değişiklik gösterebilir:
Çizginin çeşitli formları vardır, bunların en yaygın olanları şunlardır:
| Glif | Unicode kodu | Unicode adı | HTML karakter birimi referansı | HTML/XML sayısal karakter referansı | TeX | Alt kodu (Windows) | macOS tuş kombinasyonu | Microsoft Word tuş kombinasyonu | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| figür çizgi | ‒ | U+2012 | figure dash | ‒‒ | |||||
| en çizgi | – | U+2013 | en dash | – | –– | -- | Alt+0150 | ⌥ Opt+- | Ctrl+Num - |
| em çizgi | — | U+2014 | em dash | — | —— | --- | Alt+0151 | ⌥ Opt+⇧ Shift+- | Ctrl+Alt+Num - |
| yatay çizgi | ― | U+2015 | horizontal bar | ― | ―― | ||||
| sallanan çizgi | ⁓ | U+2053 | swung dash | ⁓⁓ | $\sim$ |
Figür çizgi -, figure dash (İngilizceden), çoğu yazı tipindeki rakamlarla eşit genişliğe sahiptir. Telefon numaraları içinde (örneğin 555‒0199) hizalamayı korumak için kullanılır. Anlamı, kısa çizgi-eksi ile temsil edilen kısa çizgiyle hemen hemen aynıdır. Figür çizgi işareti kullanılamadığı vakit, yerine kısa çizgi-eksi işareti kullanılabilir. Unicode üzerinde figür çizgi U+2012 (ondalık 8210) olarak kodlanır, ama HTML bunun için hiçbir karakter birimi sağlamaz; ‒ veya ‒ sayısal karakter referansıdır.
En çizgi –, en dash (İngilizceden), N çizgi, geleneksel olarak em çizginin yarısı genişliğindedir. Modern yazı tiplerinde en çizgi uzunluğu standart değildir ve genellikle em çizginin yarısından fazla bir genişliğe sahiptir. Eskiden küçük n ve m harflerinin genişliği baz alınarak tasarlanmış çizgiler, günümüz standartlarında büyük N ve M harflerinin genişliği baz alınarak tasarlanmıştır.
1884'te tipografiker John Southward'un Practical printing: a handbook of the art of typography adlı kitabında bahsettiğine göre, en çizginin üç ana kullanımı vardır: ifadedeki bağıl ögelerden biri tek bir kelimeden daha karmaşık bir anlam barındırdırdığı vakit; bir dizi simetrik ögenin bağlanması gerektiği vakit; parantez veya virgülle yapılan retorik duraklamaların yerine bir alternatif olarak kullanılamak istendiği vakit.
Tipografide en çizgi, genellikle kapalı bir değerin aralığını – açıkça tanımlanmış ve sonlu üst ve alt sınırlara sahip bir aralık – kabaca arası kelimesiyle iletilenleri belirtmek için kullanılır. Buna örnek olarak saatler, tarihler veya genel anlamıyla sayılar arasındaki aralıklar verilebilir.
| En çizgi aralıklı stil (ör., APA) | Kısa çizgi aralıklı stil (ör., AMA) | Metinsel yazıma uyarlama |
|---|---|---|
| Haziran–Temmuz 1967 | Haziran‐Temmuz 1967 | Haziran ve Temmuz 1967 |
| ö.s. 1:15–2:15 | ÖS 1:15‐2:15 | ö.s. 1:15'ten 2:15'e |
| 3–5 yaş arası için | 3‐5 yaş arası için | 3 ila 5 yaş arası için |
| ss. 38–55 | ss. 38‐55 | sayfa 38 ile 55 arası |
| Başkan Jimmy Carter (1977–81) | Başkan Jimmy Carter (1977‐81) | Başkan Jimmy Carter, 1977'den 1981'e kadar görevdeki |
Buna bağlı olarak, negatif sayıları içeren aralıklarda belirsizlik veya gariplikten kaçınmak için ila kullanılır: "sıcaklıklar –2 °C ila –10 °C arasında değişmekteydi."
En çizgi, iki değeri karşılaştırmak veya aralarındaki ilişkiyi göstermek için de kullanılır. Bu kullanıma örnek olarak şunlar verilebilir:
Bir ayrım yapılırken genellikle "basit" atıf bileşikleri (kısa çizgi ile yazılmış) ve diğer alt türleri (en çizgi ile yazılmış) kullanılır; en az bir otorite, eşleştirilmiş ögelerin eşit ağırlık taşıdığı isim çiftlerini, Taft–Hartley Yasası [en]'nda olduğu gibi "basit" olarak değerlendirirken diğerleri, McCain–Feingold tasarısı veya Bose–Einstein istatistiklerinde olduğu gibi paralel ilişkiyi temsil etmek için bu gibi durumlarda en çizgiyi uygun olarak görürler.
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Çizgi, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
