พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ

2413 – 29 สิงหาคม พ.ศ. 2463) ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน 8 แรม 13 ค่ำ ปีมะเมีย โทศก จุลศักราช 1232 ตรงกับวันที่ 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2413 พระนามเดิมว่า พระบวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากาญจโนภาสรัศมี เป็นพระราชโอรสในกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ ประสูติแต่จอมมารดาปริกเล็ก เป็นต้นราชสกุลกาญจนะวิชัย ออกพระนามโดยทั่วไปว่า พระองค์ชายกลาง พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ ทรงเริ่มเข้ารับราชการในกรมทหารรักษาพระองค์ จนได้เลื่อนยศเป็น "พันโท ราชองครักษ์ประจำการ" ดำรงตำแหน่ง "ผู้บังคับการกรมทหารราบที่ 2" จากนั้นทรงย้ายไปดำรงตำแหน่ง "ผู้บังคับการกรมทหารราบที่ 14" เมื่อถึงกำหนดได้กลับมารับราชการเป็นราชองครักษ์ประจำการและเลื่อนยศเป็น "นายพันเอก" ต่อมาได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้บังคับการกองดับเพลิงสวนดุสิต และในปี พ.ศ. 2452 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ออกจากตำแหน่งราชองครักษ์ประจำการ เป็นสารวัตรทหารบกบริเวณฝ่ายเหนือ และเจ้ากรมเสบียงทหารบก

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ
พระราชวรวงศ์เธอ ชั้น 5 พระองค์เจ้าชั้นโท
ประสูติ	25 กรกฎาคม พ.ศ. 2413
สิ้นพระชนม์	29 สิงหาคม พ.ศ. 2463 (50 ปี)
พระบุตร	8 องค์
ราชสกุล	กาญจนะวิชัย
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ
พระมารดา	จอมมารดาปริกเล็ก

รับใช้	กรมราชองครักษ์ กระทรวงกลาโหม
ชั้นยศ	พันเอก

ต่อมาในปี พ.ศ. 2451 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451 พร้อมทั้งพระราชทานเครื่องยศ ประกอบด้วย กากระบอกทองคำ มีถาดรองตราจุฑามณี 1 พระมาลาเส้าสะเทิน เครื่องทองคำลงยา 1 ฉลองพระองค์จีบเจียรบาด พร้อมสำรับ 1 พระแสงญี่ปุ่นฝักก้าไหล่ทอง 1 หีบหมากไม้แดง หุ้มทองคำลงยาตราจุฑามณี 1

นายพันเอก พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 6 เมื่ออาทิตย์ เดือน 9 ขึ้น 15 ค่ำ ปีมะเมีย โทศก จุลศักราช 1282 ตรงกับวันที่ 29 สิงหาคม พ.ศ. 2463 สิริพระชันษา 51 ปี พระราชทานเพลิง ณ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2469

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ เป็นต้นราชสกุลกาญจนะวิชัย มีพระโอรส-พระธิดา 8 องค์ ได้แก่

• หม่อมเจ้าหญิงสุคนธมาลย์รัศมี กาญจนะวิชัย (พ.ศ. 2432 – พ.ศ. 2470)
• หม่อมเจ้ารัตโนภาษ หรือ หม่อมเจ้ารัตโนภาษเพ็ญจันทร์ กาญจนะวิชัย ต.จ. (พ.ศ. 2436 – พ.ศ. 2521) เสกสมรสครั้งแรกกับหม่อมเอิบ กาญจนะวิชัย ณ อยุธยา และทรงรับน้องสาวของหม่อมเอิบมาเป็นหม่อมด้วยอีกคน คือ หม่อมปฐม กาญจนะวิชัย ณ อยุธยา แต่ต่อมาทรงหย่าขาดกับหม่อมเอิบและหม่อมปฐม จนในปี พ.ศ. 2477 ทรงเสกสมรสใหม่กับหม่อมสนิท กาญจนะวิชัย ณ อยุธยา (สกุลเดิม สิงหเสนี; ธิดาพระยาสิงห์เสนี (สอาด สิงหเสนี) ต่อมาในปี พ.ศ. 2486 หม่อมสนิทถึงแก่กรรม หม่อมเจ้ารัตโนภาษจึงเสกสมรสใหม่อีกครั้งกับหม่อมอรุณ กาญจนะวิชัย ณ อยุธยา มีโอรสและธิดากับหม่อมต่าง ๆ ดังนี้
  • หม่อมราชวงศ์แสงแก้ว กาญจนะวิชัย มีหม่อมเอิบเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงสุวรรณโณภาศ กาญจนะวิชัย มีหม่อมปฐมเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงวรนาถนารี กาญจนะวิชัย มีหม่อมปฐมเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์โอภาส กาญจนะวิชัย มีหม่อมสนิทเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงโศภา กาญจนะวิชัย มีหม่อมหม่อมสนิทเป็นมารดา
  • หม่อมราชวงศ์หญิงจันทร์เพ็ญ กาญจนะวิชัย มีหม่อมอรุณเป็นมารดา
• หม่อมเจ้ากาญจนวิจิตร กาญจนะวิชัย (พ.ศ. 2439 – 26 เมษายน พ.ศ. 2472; พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ)
• หม่อมเจ้าหญิงพานสุคนธ์ หรือ หม่อมเจ้าหญิงพานทองสุคนธ์ กาญจนะวิชัย (พ.ศ. 2440 – พ.ศ. 2518)
• หม่อมเจ้าหญิงสุวรรณรัศมี กาญจนะวิชัย (พ.ศ. 2441 – พ.ศ. 2519)
• หม่อมเจ้าหญิงศิริวรรณา กาญจนะวิชัย (พ.ศ. 2445 – พ.ศ. 2523)
• หม่อมเจ้าหญิงแจ่มจำรัส กาญจนะวิชัย (1 มกราคม พ.ศ. 2460 – พ.ศ. 2538) เสกสมรสกับหม่อมเจ้าพุฒิสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์ (พระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช)
• หม่อมเจ้าหญิงสุพรรณโนมาศ กาญจนะวิชัย (พ.ศ. 2461 – พ.ศ. 2539) ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เพื่อสมรสกับสามัญชน

• พระบวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากาญจโนภาสรัศมี (25 กรกฎาคม พ.ศ. 2413 – 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451)
• พระบวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ (16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451 – 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2454)
• พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ (15 กรกฎาคม พ.ศ. 2454 – 29 สิงหาคม พ.ศ. 2463)

• พ.ศ. 2430 ร้อยตรี
• พ.ศ. 2431 ร้อยโท
• 12 ตุลาคม พ.ศ. 2435 พันตรี
• 3 เมษายน พ.ศ. 2444 พันโท
• 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2451 พันเอก

• 11 เมษายน พ.ศ. 2441 ราชองครักษ์ประจำการ
• 16 ธันวาคม พ.ศ. 2445 ออกจากราชองครักษ์ประจำการ เป็นผู้บังคับการกรมทหารราบที่ 4
• 16 เมษายน พ.ศ. 2446 ผู้บังคับการกรมทหารราบที่ 2
• 3 กันยายน พ.ศ. 2447 ราชองครักษ์ประจำการ
• มกราคม พ.ศ. 2452 ออกจากราชองครักษ์ประจำการ เป็นสารวัตรทหารบกบริเวณฝ่ายเหนือ
• สิงหาคม พ.ศ. 2454 เจ้ากรมเสบียงทหารบก
• เมษายน พ.ศ. 2455 ออกจากประจำการ

• พ.ศ. 2449 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2451 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2436 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 5 เบญจมาภรณ์ช้างเผือก (บ.ช.)
• พ.ศ. 2445 –   เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)
• พ.ศ. 2451 –   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 3 (จ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2436 –   เหรียญรัชฎาภิเศกมาลา (ร.ศ.)
• พ.ศ. 2440 –   เหรียญประพาสมาลา (ร.ป.ม.)
• พ.ศ. 2440 –   เหรียญราชินี (ส.ผ.)
• พ.ศ. 2446 –   เหรียญทวีธาภิเศก (ท.ศ.)
• พ.ศ. 2450 –   เหรียญรัชมงคล (ร.ร.ม.)
• พ.ศ. 2451 –   เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)
• พ.ศ. 2454 –   เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)