รุวันแวลิแสยะ

รุวันแวลิแสยะ
රුවන්වැලි මහා සෑය
พระสถูปรุวันแวลิแสยะ
ศาสนา
ศาสนา	ศาสนาพุทธ
ที่ตั้ง
ที่ตั้ง	อนุราธปุระ ประเทศศรีลังกา
ประเทศ	ประเทศศรีลังกา
ที่ตั้งในศรีลังกา
พิกัดภูมิศาสตร์	8°21′0″N 80°23′47″E / 8.35000°N 80.39639°E / 8.35000; 80.39639
สถาปัตยกรรม
ผู้ก่อตั้ง	กษัตริย์ทุฏฐคามณี
เสร็จสมบูรณ์	ราว 140 ปีก่อนคริสต์กาล

สถูปรุวันแวลิปรากฏบันทึกการก่อสร้างและพิธีเปิดอยู่ในคัมภีร์มหาวงศ์ สถูปรุวันแวลิเป็นหนึ่งใน "โสฬสมัสถาน" (หรือ 16 ปูชนียสถาน) และ "อฏมัสถาน" (หรือ 8 ปูชนียสถาน) รวมถึงเป็นหนึ่งในอนุสรณ์ที่สูงที่สุดในโลกยุคโบราณ ด้วยขนาดความสูง 103 m (338 ft) และเส้นรอบวงที่ฐานขนาด 290 m (951 ft) สถูปองค์แรกเริ่มมีขนาดสูง 55 m (180 ft) และต่อมามีการบูรณะโดยกษัตริย์หลายคน ในเมืองซะไกง์ ประเทศพม่า มีการสร้างสถูปจำลองจากรุวันแวลิ คือเจดีย์กองมุดอ

ในศตวรรษที่ 19 สถูปมีลักษณะถูกปกคลุมด้วยพืชรกทึบ ภายหลังได้มีการระดมทุนโดยภิกษุจนนำไปสู่การบูรณะครั้งใหญ่ในต้นศตวรรษที่ 20 รวมถึงมีการตั้งสมาคมบูรณปฏิสังขรณ์รุวันแวลิแสยะขึ้นเพื่อระดมทุน โดยมีผู้บริจาคคนสำคัญคือเศรษฐีใจบุญ เฮนดริก อัปปุหามี (Hendrick Appuhamy) ซึ่งบริจาคเงิน 20 ล้านรูปี ในปี 1912 (คิดเป็นเงิน 611 ล้านดอลลาร์สหรัฐเมื่อปรับตามค่าเงินเฟ้อในปี 2021) ยอดมงกุฏประดับเพชรของสถูปนำขึ้นไปประดิษฐานในปี 1940 และครั้งล่าสุดในปี 2019

ตามหลักฐานในคัมภีร์มหาวงศ์ พระเจ้าอโศกมหาราชแห่งจักรวรรดิโมริยะ เลือกที่จะไม่ไปนำเอาพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้ามาจากบรรดานาคที่รามคราม (Ramagrama) ตามคัมภีร์ระบุว่าเมื่อครั้นจะเสด็จปรินิพพาน พระพุทธเจ้าตรัสกล่าวเป็นลางว่าพระอัฐิของพระองค์จะแบ่งออกเป็นแปดโทณะ (dona; หรือ ทะนาน) หนึ่งในนี้จะนำไปบูชาโดยโกลิยะแห่งรามคราม จากนั้นจะมาอยู่เป็นของนาค ก่อนที่จะมาประดิษฐานในดินแดนลังกา พระเจ้าอโศกมหาราชได้รับรู้เรื่องนี้จากพระอรหันต์รูปหนึ่ง ซึ่งระบุว่าการประดิษฐานในดินแดนลังกาในอนาคตจะมีกษัตริย์ทุฏฐคามณีเป็นผู้อัญเชิญไปยังลังกา

ในคัมภีร์ถูปวงศ์ มีการระบุถึงสิ่งมีชีวิตมากมายที่มาเข้าร่วมฉลองการประดิษฐานของพระธาตุในมหาสถูปที่ลังกา เช่น กษัตริย์แห่งนาค มหากาลา (Mahakala) พระธาตุได้อัญเชิญไปประดิษฐานบนสุวรรณอาสน์ซึ่งสร้างขึ้นโดยพระวิศวกรรม และอัญเชิญลงมาโดยพระอินทร์ พระพรหมได้ถวายฉัตรล่องหนแห่งความเป็นเอกเทศ และกษัตริย์ Dutthagamani ได้ถวายฉัตรของตนเช่นกัน พระอรหันต์ อินทคุตตะ (Indagutta) ได้สร้างสิ่งคลุมรอบจักรวาลไว้ ไม่ให้มารเข้าใกล้ได้ และภิกษุสงฆ์สวดพระสุตตันตปิฎก กษัตริย์ทุฏฐคามณี อัญเชิญพระธาตุในหีบขึ้นเหนือหัวและเดินเข้าไปยังปะรำพิธีเพื่อประดิษฐานบนสุวรรณอาสน์ ทันใดนั้นพระธาตุลอยขึ้นในอากาศและปรากฏเป็นพระพุทธองค์ ซึ่งพร้อมไปด้วยลักษณะของมหาบุรุษทุกประการ พร้อมทั้งแสดงอิทธิฤทธิ์ปาฏิหารย์ไฟและน้ำ ในครั้นนี้มีเทวดาและมนุษย์ 120 ล้านคนที่บรรลุพระอรหันต์ จากนั้นพระธาตุจึงกลับสู่หีบและประดิษฐานบนสุวรรณอาสน์ภายในพระสถูปสืบมา

กษัตริย์ทุฏฐคามณี เรเป็นผู้เริ่มต้นการก่อสร้างพระสถูปนี้ กระนั้นสิ้นพระชนม์ไปก่อนที่จะแล้วเสร็จ โดยการก่อสร้างเริ่มต้นขึ้นไม่นานหลังสามารถพิชิตราชรัตจากโจฬะมาได้^: 130

เมื่อครั้นโจฬะยึดนครอนุราธปรุะ สถูปไแ้รัขความเสียหาย แต่ต่อมามีการบูรณปฏิสังขรณ์ในรัชสมัยของกษัตริย์ปรกรมพาหุที่หนึ่ง (1153–1187) ผู้พิชิตอินเดียใต้และทมิฬนาฑูได้ โดยใช้เชลยชาวทมิฬมาเป็นแรงงานในการบูรณปฏิสังขรณ์^{: 280–282}