รัฐหลังสหภาพโซเวียต

1991

รัสเซียเป็นรัฐผู้สืบสิทธิ์หลักของสหภาพโซเวียตที่ได้รับการยอมรับจากนานาชาติโดยพฤตินัยหลังสงครามเย็น ในขณะที่ยูเครนประกาศตนเองตามกฎหมายว่าเป็นรัฐผู้สืบสิทธิ์ของทั้งสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตยูเครนและสหภาพโซเวียต ซึ่งยังคงอยู่ภายใต้ข้อพิพาทเกี่ยวกับทรัพย์สินที่เคยเป็นของสหภาพโซเวียต

รัฐบอลติกทั้งสามเป็นสาธารณรัฐกลุ่มแรกที่ประกาศเอกราชในช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1990 โดยอ้างความต่อเนื่องจากรัฐเดิมที่ดำรงอยู่ก่อนการผนวกของสหภาพโซเวียตใน ค.ศ. 1940 สาธารณรัฐที่เหลือ 12 แห่งทั้งหมดทยอยแยกตัวออกจากสหภาพโซเวียต โดย 12 ใน 15 รัฐ (ไม่รวมรัฐบอลติก) ร่วมก่อตั้งเครือรัฐเอกราช (ซีไอเอส) และส่วนใหญ่เข้าร่วมองค์การสนธิสัญญาความมั่นคงร่วมกัน (ซีเอสทีโอ) ในขณะที่รัฐบอลติกเป็นสมาชิกของสหภาพยุโรปและเนโท เจ้าหน้าที่สหภาพยุโรปได้เน้นย้ำถึงความสำคัญของข้อตกลงความร่วมมือระหว่างสหภาพยุโรปกับรัฐหลังสหภาพโซเวียต

นอกจากนี้ ยังมีดินแดนพิพาทที่ได้รับการรับรองในระดับแตกต่างกันที่ตั้งอยู่ในดินแดนอดีตสหภาพโซเวียต ได้แก่ ทรานส์นีสเตรียในภาคตะวันออกของมอลโดวา, อับคาเซียและเซาท์ออสซีเชียในภาคเหนือของจอร์เจีย และสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคในภาคตะวันตกเฉียงใต้ของอาเซอร์ไบจาน ตั้งแต่ ค.ศ. 2014 สาธารณรัฐประชาชนดอแนตสก์และสาธารณรัฐประชาชนลูฮันสก์ในภาคตะวันออกไกลของยูเครนได้อ้างตนเองเป็นเอกราช ดินแดนที่ไม่ได้รับการรับรองจากนานาชาติส่วนใหญ่เหล่านี้ได้รับความช่วยเหลือทางทหารและการเงินจากรัสเซีย ยกเว้นสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคซึ่งรวมอยู่กับอาร์มีเนียในทางพฤตินัยแต่ยังคงความร่วมมืออย่างใกล้ชิดกับรัสเซีย ก่อนการผนวกไครเมียเข้ากับรัสเซียในเดือนมีนาคม ค.ศ. 2014 ซึ่งประเทศส่วนใหญ่ไม่ให้การรับรองนั้น ไครเมียเคยประกาศตนเองเป็นเอกราชเป็นระยะเวลาสั้น ๆ

ในภาษาทางการเมืองของรัสเซียและรัฐหลังสหภาพโซเวียตบางรัฐ ศัพท์ ต่างประเทศใกล้เคียง สื่อถึงสาธารณรัฐเอกราช (นอกเหนือจากรัสเซีย) ที่กำเนิดขึ้นหลังการล่มสลายของสหภาพโซเวียต การใช้ศัพท์ดังกล่าวที่เพิ่มขึ้นในภาษาอังกฤษถูกนำไปเชื่อมโยงกับการยืนยันจากต่างชาติ (โลกที่พูดภาษาอังกฤษ) ถึงสิทธิ์ของรัสเซียที่จะรักษาอิทธิพลอย่างมีนัยสำคัญในภูมิภาคนี้ วลาดีมีร์ ปูติน ประธานาธิบดีรัสเซีย ประกาศให้ภูมิภาคนี้เป็นส่วนประกอบหนึ่งของ "เขตอิทธิพล" ของรัสเซีย และมีความสำคัญทางยุทธศาสตร์ต่อผลประโยชน์ของรัสเซีย มีผู้เปรียบเทียบแนวคิดนี้กับลัทธิมอนโร

ภูมิภาค		ชื่อประเทศ	ตราแผ่นดิน	ธง	เมืองหลวง	เป็นเอกราช	พื้นที่		ประชากร	ความหนาแน่น		หมายเหตุ
							ตารางกิโลเมตร	ตารางไมล์		คน/ตารางกิโลเมตร	คน/ตารางไมล์
	ยุโรปตะวันออก	รัสเซีย (สหพันธรัฐรัสเซีย)			มอสโก	12 ธันวาคม ค.ศ. 1991	17,098,242	6,601,668	146,171,015	9	23
		ยูเครน			เคียฟ	24 สิงหาคม ค.ศ. 1991	577,528	222,985	41,383,182	72	186
		เบลารุส (สาธารณรัฐเบลารุส)			มินสค์	10 ธันวาคม ค.ศ. 1991	207,600	80,155	9,349,645	46	119
		มอลโดวา (สาธารณรัฐมอลโดวา)			คีชีเนา	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	33,843	13,067	2,597,100	79	205
	เอเชียกลาง	อุซเบกิสถาน (สาธารณรัฐอุซเบกิสถาน)			ทาชเคนต์	31 สิงหาคม ค.ศ. 1991	444,103	171,469	35,064,893	76	197
		คาซัคสถาน (สาธารณรัฐคาซัคสถาน)			อัสตานา	16 ธันวาคม ค.ศ. 1991	2,724,900	1,052,090	19,000,336	7	18
		คีร์กีซสถาน (สาธารณรัฐคีร์กีซ)			บิชเคก	31 สิงหาคม ค.ศ. 1991	199,945	77,199	6,663,000	33	85
		ทาจิกิสถาน (สาธารณรัฐทาจิกิสถาน)			ดูชานเบ	9 กันยายน ค.ศ. 1991	143,100	55,251	9,504,000	64	166
		เติร์กเมนิสถาน (อดีตคือ สาธารณรัฐเติร์กเมนิสถาน)			อาชกาบัต	27 ตุลาคม ค.ศ. 1991	491,210	189,657	6,118,000	11	28
	ทรานส์คอเคเซีย	จอร์เจีย (อดีตคือ สาธารณรัฐจอร์เจีย)			ทบิลีซี	9 เมษายน ค.ศ. 1991	69,700	26,911	3,728,573	53	137
		อาเซอร์ไบจาน (สาธารณรัฐอาเซอร์ไบจาน)			บากู	30 สิงหาคม ค.ศ. 1991	86,600	33,436	10,139,196	115	298
		อาร์มีเนีย (สาธารณรัฐอาร์มีเนีย)			เยเรวาน	21 กันยายน ค.ศ. 1991	29,743	11,484	2,963,300	100	259
	รัฐบอลติก	ลิทัวเนีย (สาธารณรัฐลิทัวเนีย)			วิลนีอัส	11 มีนาคม ค.ศ. 1990	65,300	25,212	2,786,006	43	111
		ลัตเวีย (สาธารณรัฐลัตเวีย)			รีกา	4 พฤษภาคม ค.ศ. 1990	64,562	24,928	1,882,200	30	78
		เอสโตเนีย (สาธารณรัฐเอสโตเนีย)			ทาลลินน์	8 พฤษภาคม ค.ศ. 1990	45,339	17,505	1,330,068	29	75
รวมอดีตสหภาพโซเวียต							22,307,815	8,613,096	296,582,638	9	23

ผู้นำคนปัจจุบัน

ประมุขแห่งรัฐ

•  
    คาซัคสถาน
  ฆาเซิม-โฌมาร์ต โตกาเยฟ
  ประธานาธิบดีคาซัคสถาน
•  
    คีร์กีซสถาน
  ซาดือร์ จาปารอฟ
  ประธานาธิบดีคีร์กีซสถาน
•  
    จอร์เจีย
  ซาลอเม ซูราบิชวีลี
  ประธานาธิบดีจอร์เจีย
•  
    เติร์กเมนิสถาน
  เซร์ดาร์ เบร์ดือมูฮาเมดอว์
  ประธานาธิบดีเติร์กเมนิสถาน
•  
    ทาจิกิสถาน
  เอมอมาลี ราห์มอน
  ประธานาธิบดีทาจิกิสถาน
•  
    เบลารุส
  อาเลียกซันดร์ ลูกาแชนกา
  ประธานาธิบดีเบลารุส
•  
    มอลโดวา
  มายา ซันดู
  ประธานาธิบดีมอลโดวา
•  
    ยูเครน
  วอลอดือมือร์ แซแลนสกึย
  ประธานาธิบดียูเครน
•  
    รัสเซีย
  วลาดีมีร์ ปูติน
  ประธานาธิบดีรัสเซีย
•  
    ลัตเวีย
  เอกิลส์ เลวิตส์
  ประธานาธิบดีลัตเวีย
•  
    ลิทัวเนีย
  กิตานัส เนาเซดา
  ประธานาธิบดีลิทัวเนีย
•  
    อาเซอร์ไบจาน
  อิลฮัม แอลีเยฟ
  ประธานาธิบดีอาเซอร์ไบจาน
•  
    อาร์มีเนีย
  อาร์แมน ซาร์กซียัน
  ประธานาธิบดีอาร์มีเนีย
•  
    อุซเบกิสถาน
  ชัฟคัต มีร์ซีโยเยฟ
  ประธานาธิบดีอุซเบกิสถาน
•  
    เอสโตเนีย
  อาลาร์ การิส
  ประธานาธิบดีเอสโตเนีย

หัวหน้ารัฐบาล

•  
    คาซัคสถาน
  แอลีย์ฆัน สมาเยอโลฟ
  นายกรัฐมนตรีคาซัคสถาน
•  
    คีร์กีซสถาน
  อากึลเบก จาปารอฟ
  ประธานคณะรัฐมนตรีคีร์กีซสถาน
•  
    จอร์เจีย
  อีรักลี ฆารีบัชวีลี
  นายกรัฐมนตรีจอร์เจีย
•  
    เติร์กเมนิสถาน
  เซร์ดาร์ เบร์ดือมูฮาเมดอว์
  ประธานาธิบดีเติร์กเมนิสถาน
•  
    ทาจิกิสถาน
  คอฮีร์ ราซุลซอดา
  นายกรัฐมนตรีทาจิกิสถาน
•  
    เบลารุส
  รามัน ฮาลอว์แชนกา
  นายกรัฐมนตรีเบลารุส
•  
    มอลโดวา
  นาตาลียา กาวรีลิตซา
  นายกรัฐมนตรีมอลโดวา
•  
    ยูเครน
  แดนึส ชมือฮัล
  นายกรัฐมนตรียูเครน
•  
    รัสเซีย
  มีฮาอิล มีชุสติน
  นายกรัฐมนตรีรัสเซีย
•  
    ลัตเวีย
  กริชยานิส การิญส์
  นายกรัฐมนตรีลัตเวีย
•  
    ลิทัวเนีย
  อิงกริดา ชิโมนีเต
  นายกรัฐมนตรีลิทัวเนีย
•  
    อาเซอร์ไบจาน
  แอลี แอแซดอฟ
  นายกรัฐมนตรีอาเซอร์ไบจาน
•  
    อาร์มีเนีย
  นีกอล พาชินยัน
  นายกรัฐมนตรีอาร์มีเนีย
•  
    อุซเบกิสถาน
  อับดุลลา ออรีปอฟ
  นายกรัฐมนตรีอุซเบกิสถาน
•  
    เอสโตเนีย
  กายา กัลลัส
  นายกรัฐมนตรีเอสโตเนีย

รัฐหลังสหภาพโซเวียตเรียงตามคะแนนดัชนีการพัฒนามนุษย์ใน ค.ศ. 2020

 

การพัฒนามนุษย์ระดับสูงมาก:

•   เอสโตเนีย: 0.892
•   ลิทัวเนีย: 0.882
•   ลัตเวีย: 0.866
•   คาซัคสถาน: 0.825
•   รัสเซีย: 0.824
•   เบลารุส: 0.823
•   จอร์เจีย: 0.812

การพัฒนามนุษย์ระดับสูง:

•   ยูเครน: 0.779
•   อาร์มีเนีย: 0.776
•   อาเซอร์ไบจาน: 0.756
•   มอลโดวา: 0.750
•   อุซเบกิสถาน: 0.720
•   เติร์กเมนิสถาน: 0.715

การพัฒนามนุษย์ระดับปานกลาง:

•   คีร์กีซสถาน: 0.697
•   ทาจิกิสถาน: 0.668

• เครือรัฐเอกราช
• กลุ่มตะวันออก
• สหภาพเศรษฐกิจยูเรเชีย
• สาธารณรัฐของสหภาพโซเวียต
• การแผลงเป็นรัสเซีย
• อาการกลัวรัสเซีย
• โลกที่พูดภาษารัสเซีย
• โลกที่สอง
• องค์การชาติและประชาชนที่ไม่มีผู้แทน

• "Geopolitical and Economic Significance of Central Eurasia: Indian Perspective". Kundu, Nivedita Das. Indian Foreign Affairs Journal; New Delhi Vol. 5, Iss. 3, (Jul-Sep 2010): 324-337.

• Candid photos of the Eastern Bloc September–December 1991, in the last months of the USSR
• New Directions Post-Independence from the Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives
• Post-Soviet Russia and its Neighbor States from the Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives
• Discovering The Centuries-Old State Tradition, professor Pål Kolstø, University of Oslo
• Former Soviet war zones |The hazards of a long, hard freeze, The Economist, 19 August 2004
• 4 enclaves' post-Soviet fate in limbo, The Seattle Times, 20 August 2006
• Are Independence Referendums First Step Toward Kremlin's 'Historical Revanchism'?, Radio Free Europe, 15 September 2006