Tē kiû

Tē-kiû (地球; thian-bûn hû-hō: ) sī Thài-iông-hē 9 tōa hêng-chheⁿ chi-it, nā-beh pí-kàu chià-ê hêng-chhiⁿ lī Ji̍t-thâu ê hn̄g-kīn, Tē-kiû sǹg-sī pâi tī…

Pêⁿ-pêⁿ ê tē-kiû sī kó͘-tāi-lâng tùi tē-kiû jīn-pat ê chi̍t ê bô͘-hêng, jīn-ûi tē-kiû sī chi̍t ê pîⁿ-bīn ia̍h-sī îⁿ-poâⁿ.…

Tē-kiû chū-choán (地球自轉) sī tē-kiû se̍h ka-kī ê te̍k choán-tōng ê hiān-siōng; chū-choán ê hong-hiòng sī ùi sai kàu tang. Ùi thian-kiû ê pak-ke̍k khoàⁿ,…

Tē-kiû ê poàn-kiû sī tē-kiû piáu-bīn ê tùi-poàⁿ ōe-hun. Iōng keng-tō͘ kap hūi-tō͘ lâi hun-koah ê poàn-kiû: Pún-chho͘ chú-ngó͘-sòaⁿ kap 180-tō͘ keng-sòaⁿ…

Tē-kiû-ji̍t (地球日) sī ta̍k-nî ê 4 goe̍h 22 hō, sī chi̍t hāng sè-kài-sèng ê khoân-kéng pó-hō͘ oa̍h-tāng.…

Tē-kiû ê tāi-khì-khoan sī chi̍t-têng pau tiām Tē-kiû sì-ûi, siū tāng-le̍k giú tiâu ê khì-thé, tō sī it-poaⁿ kóng ê khong-khì. Tē-kiû ê tāi-khì-khoan só͘…

Tē-kiû-hêng he̍k-chheⁿ sī he̍k-chheⁿ ê chi̍t-chióng. Thài-iông-hē lāi-té ê Chúi-chheⁿ, Kim-chheⁿ, Tē-kiû kap Hoé-chheⁿ téng, lóng sio̍k tē-kiû-hêng he̍k-chheⁿ…

Lâm-poàn-kiû sī tē-kiû tī chhiah-tō lâm-pêng ê pō͘-hūn. Lēng-goā hit pêng sī pak-poàn-kiû.…

Pak-poàn-kiû sī tē-kiû tī chhiah-tō pak-pêng ê pō͘-hūn. Lēng-goā hit pêng sī lâm-poàn-kiû.…

Tē-chit-ha̍k (地質學) sī gián-kiù tē-kiû ê chi̍t-ê ha̍k-kho, choan-bûn thàm-thó tē-kiû téng-bīn bu̍t-thé ê chó͘-sêng, kò͘-chō, tōng-thài, le̍k-sú kap kòe-têng…

Sai-poàn-kiû (西半球) sī ūi-tī tē-kiû piáu-bīn ê pún-chho͘ chú-ngó͘-sòaⁿ sai-pêng, tong-keng 180-tō͘ sòaⁿ tang-pêng ê poàn-kiû.…

Tang-poàn-kiû (東半球) sī ūi-tī tē-kiû piáu-bīn ê pún-chho͘ chú-ngó͘-sòaⁿ tang-pêng, tong-keng 180-tō͘ sòaⁿ sai-pêng ê poàn-kiû.…

Tē-kiû kho-ha̍k sī chi̍t khoán pau-koat kok chióng koan-hē Tē-kiû ê kho-ha̍k ê gián-kiù hun-iá.…

kài-siāu tē-lí kho-ha̍k, nā koan-hē hong-súi ê ì-sù, khòaⁿ tē-lí (kham-û). Tē-lí ia̍h sī tē-lí-ha̍k sī chi̍t mn̂g ha̍k-būn, choan-bûn gián-kiù Tē-kiû téng…

Tē-kiû hòa-ha̍k (地球化學) sī sú-iōng hòa-ha̍k goân-lí kap ke-si lâi kái-soeh chú-iàu tē-chit hē-thóng, chhin-chhiūⁿ tē-khak kap hái-iûⁿ, pòe-āu ki-chè ê…

Tē-kiû ê tiōng-le̍k sī in-ūi tē-kiû pún-sin ê chit-liōng só͘ kū-iú ê tiōng-le̍k. Tē-kiû piáu-bīn ê tiōng-le̍k ka-sok-tō͘ pī piáu-sī chò g, kīn-sū téng-î…

Choân-kiû sio-lo̍h-hoà sī chí chit kúi 10 nî lâi, Tē-kiû tāi-khì-chân kap hái-iûⁿ chhé-ûn ê un-tō͘ jú lâi jú koân ê hiān-siōng. Met Office: Climate Guide…

Thian-kiû sī ká-sióng ê chi̍t-ê kiû-bīn, tùi tē-kiû chòe tiong-sim, hiòng thian-khong koan-chhat khòaⁿ-kìⁿ ê thian-thé, lóng pâi-lia̍t tī thian-kiû ê piáu-biān…

Tē-tāng (Hàn-jī: 地動), kán-tan kóng, sī chi̍t-chióng hoat-seng tī tē-kiû gōa-khak ê chín-tōng. Ú-tiū khong-kan lāi ê bān-mi̍h lóng sī put-tōan teh ūn-tōng…

Poàn-kiû (半球) sī tē-kiû ê poàⁿ-hun → Tē-kiû ê poàn-kiû Sin Tāi-lio̍k kap Kū Tāi-lio̍k Tang-poàn-kiû kap Sai-poàn-kiû Lâm-poàn-kiû kap Pak-poàn-kiû Lio̍k-poàn-kiû…