စေတသိက်

စေတသိက်ဟူသည် စေတသိက ဟူသော ပါဠိမှ ဆင်းသက်လာသည့် ပါဠိပျက်စကားဖြစ်သောကြောင့် စေတသိက်ဟူ၍ 'ကသတ်'ဖြင့် ရေးပြီး "စေတသိတ်"ဟု အသံထွက်ပါသည်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ၏ အဘိဓမ္မာအရ...

အကုသိုလ်စေတသိက်သည် (၁၄) ပါး ရှိ၏။ ဤအကုသိုလ်စေတသိက်တို့သည် မကောင်းမှုမျိုး စင်စစ်ဖြစ်၍ ပါပဇာတိ မည်၏။ အကုသလဓမ္မအစစ် မည်၏။ လောဘဆိုသည်မှာ အာရုံ၌ စိတ်၏ ငြိတွယ်စေကပ်ခြင်း...

ကုသိုလ်စေတသိက် သည် (၂၅) ပါးရှိ၏။ ၎င်း (၂၅) ပါးတို့မှာ အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟ၊ သဒ္ဓါ၊ သတိ၊ ဟီရိ၊ ဩတ္တပ္ပ၊ တတြမဇ္ဈတ္တာ၊ ကာယပဿဒ္ဓိ၊ ကာယလဟုတာ၊ စိတ္တလဟုတာ၊ ကာယမုဒုတာ၊...

သမ္မာသတိမဂ္ဂင်ခေါ်သော သတိစေတသိက် (၂) ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင် = ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒ်၊ ပညိန္ဒြေ၊ ပညာဗိုလ်၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိမဂ္ဂင်ခေါ် ပညာစေတသိက် (တနည်း) ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ အစရှိသော...

(ထားတတ်-ထားကြောင်းဖြစ်-သော သမာဓိ)၊ ကောင်းစွာ-ငြိမ်သက်-တည်ကြည်-သော စေတသိက်၊ ဧကဂ္ဂတာစေတသိက်။ စေတသိက်တို့တွင် ဧကဂ္ဂတာစေတသိက်ကို အချို့အရာ၌ စိတ်တည်ကြည်မှု စွမ်းအင်ကို အမှီပြု၍...

ဝတ္ထုအာရုံ ကာမဂုဏ်ကို စွဲလမ်းတတ်သော လောဘ။ (လောဘမူစိတ် ၈ ပါး၌ ရှိသော လောဘစေတသိက်)လောဘ (၂) ဒိဋ္ဌုပါဒါန် = မှားသောမြင်ခြင်းဖြင့် စွဲလမ်းတတ်သော ဒိဋ္ဌိတရား။...

ဆွဲကိုင်အပ်သကဲ့သို့ စိတ်စေ တသိက်တို့ ဆွဲကိုင်အပ်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ စိတ်စေတသိက်တို့ လာရောက်၍ မွေ့လျော်ရာဖြစ်သော ကြောင့်လည်းကောင်း အာရုံ ဟုခေါ်သည်။ အာရုံခြောက်ပါးရှိသည်။...

သက်ဆိုင်ရာ အာရုံထဲ၌ စွဲစွဲမြဲမြဲ သက်ဝင်တည်နေသော သတိစေတသိက်ကို ဆိုလိုသည်။ တရားကိုယ်အားဖြင့် သတိစေတသိက်တပါးတည်း ဖြစ်သော်လည်း အာရုံ (၄) မျိုး၊ ပယ်ခွာခြင်းကိစ္စ...

(က) စိတ်, စေတသိက် စိတ္တဇရုပ်တို့၏ ချုပ်ခြင်းသို့ရောက်ခြင်း။ (ခ) စိတ်, စေတသိက်, စိတ္တဇရုပ်တို့၏ ချုပ်ခြင်း-ဟူသော သမာပတ်။ (စိတ်, စေတသိက်တို့၏ မဖြစ်ခြင်းသည်...

တတိယမဂ်၊ အရဟတ္တမဂ်-စတုတ္ထမဂ် ဟု လေးမျိုးရှိ၏၊ ယင်းမဂ်လေးမျိုး၌ ယှဉ်သော စေတသိက်များတွင် သမ္မာဒိဋ္ဌိ = ပညာ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပ = ဝိတက်၊ သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာကမ္မန္တ၊...

(ဆန္ဒစေတသိက်) (၂) အာရုံကို တပ်မက် လိုချင်ခြင်း။ (လောဘစေတသိက်) (၃) အားထုတ်လိုခြင်း၊ ကြိုးစားလိုခြင်း။ (ဝီရိယစေတသိက်) ဝီရိယစ္ဆန္ဒ လည်း ကြည့်။...

(၁) ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊ မုဒိတာစေတသိက်။ မုဒိတာသည် သုခိတသတ္တဝါကို မြင်လျှင် ကြည်လင် ဝမ်းမြောက်ခြင်း လက္ခဏာရှိ၏။ သူတစ်ပါးစည်းစိမ်ကို မငြူစူခြင်း ကိစ္စရှိ၏၊...

ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ ဝင်ရာ၊ ထွက်ရာ၊ ဝင်ခွင့် ထွက်ခွင့်ကို တားမြစ်သကဲ့သို့ လောဘ၊ ဒေါသစသော စေတသိက်တို့သည် သတ္တဝါတို့၏ စိတ်သန္တာန်၌ ကုသိုလ်တရား၊ ဈာန်၊ မဂ်၊ ဖိုလ်တရားတို့၏...

တိက်ဆိုသည်မှာ စိတ်၊ စေတသိက်၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်ဟူသော ပရမတ္ထတရား ၄-ပါးကို သုံးပုံ သုံးစု ပြု၍ ဟောထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ဒုက်ဆိုသည်မှာ စိတ်၊ စေတသိက်၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်ဟူသော...

ပိုင်းဖြင့် ရေးသား ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ထိုအပိုင်း (၉) ပိုင်းတို့မှာ စိတ်ပိုင်း၊ စေတသိက်ပိုင်း၊ ပကိဏ်းပိုင်း၊ ဝီထိပိုင်း၊ ဘုံပိုင်း၊ ရုပ်ပိုင်း၊။ သမုပစ္စည်းပိုင်း၊...

ဒေါသစေတသိက်။ ဒိဋ္ဌိ သံယောဇဉ်- ဒိဋ္ဌိစေတသိက်။ မာန သံယောဇဉ်- မာနစေတသိက်။ သီလဗ္ဗတ ပရာမာသ သံယောဇဉ်- ဒိဋ္ဌိစေတသိက်။ ဝိစိကိစ္ဆာ သံယောဇဉ်- ဝိစိကိစ္ဆာစေတသိက်။ ဥဒ္ဓစ္စ...

အာရုံကို တွေ့ထိတတ်သောသဘော။ တွေ့ထိကြောင်း သဘော။ တွေ့ထိခြင်း။ တွေ့ထိမှု၊ ဖဿစေတသိက်။ ဖုသနလက္ခဏော၊ အာရုံကို တွေ့ထိခြင်း လက္ခဏာရှိ၏။ သံဃနရသော၊ ဝိညာဏ်နှင့်အာရုံကို...

ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများမှာ အချစ်ရူး၊ ဖက်ဖူးရောင်၊ ကျေးဂျူးကမ္ဘာ၊ သူ့ဘဝ ကိုယ့်အသည်း၊ စိတ်စေတသိက်၊ ပုပ္ပါးဖူးစာ၊ ချစ်စရာမို့ ချစ်ပါသည်၊ အဖေတစ်ခု သားတစ်ခု၊ ကမ္ဘာဆယ်သိန်း...

စည်းရုံး-စုစည်း - တတ်သော သဘောတရား၊ ပြုပြင်–စီရင် - စီမံ-တတ်သော သဘောတရား၊ စေတနာ စေတသိက်။ ယင်းစေတနာသည် မိမိနှင့်တကွ ဖဿ စသော ယှဉ်ဖက်တရားတို့ကို အာရုံ၌ စေ့စပ် ဆက်သွယ်ပေးတတ်သော...

ဆင်ခြင်-သိမြင်တတ်သော သဘောတရား၊ အသိ၊ အလိမ္မာ၊ ဉာဏ်၊ ပညာ၊ ပညိန္ဒြေ စေတသိက်။ ပညာသည် အကောင်းအဆိုး အကြောင်းအကျိုးအမျိုးမျိုးသော သဘောတရားတို့ကို အထူးထူး...