Haićanska Revolucija
Haićanska revolucija (франц.
do 1804. godine, a koji su doveli do prestanka dotadašnje francuske vlasti nad zapadnim delom ostrva, kolonijom San Domingo, odnosno uspostavom nezavisne države Haiti. Započeo je kao ustanak tamošnjih, pretežno crnih i mulatskih robova protiv francuskih belih robovlasnika, velikim delom podstaknut revolucionarnim zbivanjima u samoj Francuskoj, odnosno proklamiranim idealima o ljudskim i građanskim pravima koja su uključivala ukidanje ropstva. Sukob je bio iskomplikovan kako frakcijskim sukobima među samim Haićanima, tako i izbijanjem francuskih revolucionarnih ratova zbog kojih su se u sukob na Haitiju umešale Britanija i Španija. U završnoj fazi su se bivši robovi na čelu sa Fransoa Dominik Tusen-Luvertirom i Žan-Žakom Desalinom okrenuli protiv Napoleona Bonaparte i 1803. godine razbili poslednji francuski pokušaj uspostave vlasti nad ostrvom, a počekom 1804. su proglasili nezavisnost. Haiti je tako, uz SAD, postao najstarija nezavisna država zapadne hemisfere, a Haićanska revolucija se često navodi kao jedini uspešni ustanak robova u istoriji. Danas je na široko prihvaćena kao odlučujući trenutak u istoriji rasizma u Atlantskom svetu.
| Haićanska revolucija | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo francuskih revolucionarnih i Napoleonskih ratova | |||||||||
 Bitka kod San Dominga, slika Januara Suhodloskog koja prikazuje sukob poljskih legionara u francsukoj službi sa haićanskim revolucionarima | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
1791–1793 Bivši robovi francuski rojalisti Španija (od 1793) | 1791–1793 Robovlasnici Kraljevina Francuska (do 1792) Francuska Republika | ||||||||
1793–1798 francuski rojalisti Kraljevstvo Velika Britanija Španija (do 1796) | 1793–1798
| ||||||||
| 1798–1801 Luverturovi lojalisti | 1798–1801 Rigaudovi lojalisti Španija | ||||||||
1802–1804 Bivši robovi Ujedinjeno Kraljevstvo | 1802–1804
Spain | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
1791–1793 Duti Bukman † Žorž Bizo Vinsent Ože  Andre Rigo1793–1798 Pol-Luis Dubuk Tomas Mejtland Žoakin Moreno1798–1801 Tusen-Luvertir1802–1804 TusenLuvertir  Žan-Žak Desalin Henri Kristof Aleksandar Petion Fransoa Kanoas Džon Dakvort Džon Loring | 1791–1793 Vikont de Blanšeland Leger-Felisit Sontonaks 1793–1798 Tusen-Luvertir Andre Rižo Aleksanar Petion1798–1801 Andre Rižo1802–1804 Napoleon Bonaparta Šarl Lekler † Vikont de Rošambo Vilare de Žoajez Federiko Gravina | ||||||||
| Jačina | |||||||||
| redovne trupe: 55.000, dobrovoljci: 100,000+ 31,000 | redovne trupe: 60.000, 86 linijskih brodova i fregata | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| Haićani: 200.000 mrtvih Britanci: 45.000 mrtvih | Francuska: 75.000 mrtvih | ||||||||
| Beli kolonisti: 25.000 mrtvih | |||||||||
Reference
- Gamio, Lazaro; Méheut, Constant; Porter, Catherine; Gebrekidan, Selam; McCann, Allison; Apuzzo, Matt (2022-05-20). „Haiti's Lost Billions”. The New York Times (на језику: енглески). ISSN 0362-4331. Приступљено 2022-05-23.
- Gebrekidan, Selam; Apuzzo, Matt; Porter, Catherine; Méheut, Constant (2022-05-20). „Invade Haiti, Wall Street Urged. The U.S. Obliged.”. The New York Times (на језику: енглески). ISSN 0362-4331. Приступљено 2022-05-23.
- Bilefsky, Dan; Porter, Catherine (2021-07-10). „Who Paid for That Mansion? A Senator or the Haitian People?”. The New York Times (на језику: енглески). ISSN 0362-4331. Приступљено 2022-05-23.
Spoljašnje veze
- The Louverture Project, a wiki about the history of Haiti
- Haiti: History of Shaken Country-- Video interview with historian Laurent Dubois
- Haiti Archives
- "Égalité for All: Toussaint Louverture and the Haitian Revolution" Архивирано на сајту Wayback Machine (30. јул 2011). Noland Walker. PBS documentary. 2009
- France Urged to Pay $40 Billion to Haiti in Reparations for "Independence Debt" – video report by Democracy Now!
- The Other Revolution: Haiti, 1789 – 1804 digital exhibition from Brown University
- 15 Minutes History, UT at Austin
- Two Revolutions in the Atlantic World: Connections between the American Revolution and the Haitian Revolution Gilder Lehrman Center, Laurent Dubois.
- "Upheavals in France and Saint-Domingue" Архивирано на сајту Wayback Machine (14. новембар 2020) Brown University
This article uses material from the Wikipedia Српски / Srpski article Haićanska revolucija, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Садржај је доступан под лиценцом CC BY-SA 4.0 осим ако је другачије наведено. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Српски / Srpski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.