خدا دے ناں

لینچو کھِل کے وَلدی ݙتی تے بھاجی دی ہَواڑ سنِگھ کے ناساں پُھنڈاوݨ لگاٖ۔ لینچو دا پلیٹھی آلا پُتر فصل اچوں للمی پٹݨ اچ رُدھا پیا ہئی۔ تے ننڈھڑا پُتر تے دِھی جُھڳے دے نال آلی اَݨ وَڑھی زمین اچ کھیݙدے ودے ہَن۔ ’’آؤ وے نینگرو بھاجی پکی پئی اے‘‘ لینچو دی ذال ٻوھے تے ہکل ݙتی تے سارا ٹٻر کم کار سٹ کے ݙوپہر کرݨ تݙی تے آݨ کٹھا تھیا۔ اڄاں او بھاجی کھاندے پئے ہَن جو مینہہ دیاں کݨیاں ٻوھے تے مورھیاں کھڑکاوݨ لڳ پیاں ۔ ہوا ہکے لنگوں ٹھڈی تھی ڳئی تے چپھیروں اندھارا تھی ڳیا ۔ لینچو خوشی کولوں ٹُکر چھوڑیندا اَتے لُݙدا ہویا ٻاہر نکل آیا۔تاں جو مینہہ نال پِنڈا تَر کر سڳے۔جھٹ تئیں او سِنا تھی کے آ ڳیا تے اوندی اَلا خوشی کولوں تھڑکدی ویندی ہئی۔ ’’ایہ کݨیاں نئیں‘‘ اوں اپݨی ذال دی چُمی پٹیندیں ہوئیں آکھا’’اللہ اَسمان توں کلدار بُھکیندا پئے........مݙی لُٹائی ویندی پئی اے‘‘ او چِرکے تئیں مورھی دے نال کھڑو کے گھڑے ٻوڑ مینہہ دی گھیٻر نال مکئی کوں وِلٹا ݙیکھ کے گُنگناندا رہیا۔ ول اچݨ چیت ہَوا اچ تکھئی آ ڳئی۔ ݙیہدے ݙیہدے کݨیاں دے نال ننانواں پووݨ لڳ پیا ۔

ٻال خوشی کولوں راڑ ے ݙیندے رہئے بھلا لینچو دے منہ دا پنّا پِیلا تھیوݨ لڳ پیا۔ ’’سیݨ‘‘ اوں پھِر کے ذال کوں ہَکل ݙتی ۔’’ایہ تاں ٻہوں زیان کر سٹیسی ، اللہ سوہݨا ہُݨ تاں اپݨے جھَڑ کوں کُنج گھِنے‘‘۔ ’’ہا ۔ کُنج گھِنے تاں ٻہوں چنگا ہوسی‘‘۔ ذال تݙی توں تھاں چیندیں ہوئیں آکھا۔ بھلا اینویں تھیا نہ ، ہک گھنٹہ تاتوک ننانواں وسدا رہیا ۔ باغ بغوچے، کھیت، بھاݨ تے گھر دی چھت ننانویں نال لݙیج ڳئے ۔ ہر پاسہ اینویں چِٹا چاٹ تھی ڳیا جیویں کئیں اَݨ ݙٹھے ہتھ ساری وادی اچ لوݨ وِچھا ݙتا ہووے ۔ یکے درختاں اُتوں پَترے ڈھئے ڳئے۔ مکئی وی چوڑ تھی ڳئی ۔ لینچو دا ہاں درد کولوں بھریج ڳیا ۔ اوندیاں اکھیں اِچوں ہنجوں تَر آئے ۔ ننانویں دا زور تُرٹا تاں اوں اپݨے ٻالاں کوں آکھا ’’تِݙی دا حملہ تھی ونڄے تاں وَت وی کُجھ نہ کُجھ بچ ویندئے .... بھلا اے تاں......‘‘ او رواکڑا تھی ڳیا تے سِنی زمین اُتے ٻہہ ڳیا۔ ’’بھلا ایہ تاں اُکا تے چوڑ تھی ڳئی اے‘‘جھٹ ہک اوں سِر چاتا تے آکھا ’’ایں واری داݨے داݨے دی متھاجی ہوسی‘‘۔ او ٻہوں مونجھ آلی رات ہئی ۔ یکے گھر آلے ݙینھ اُبھرݨ تئیں مونجھے مونجھے کُھس پُھس کریندے رہ۔ ’’یکا پورھا اجایا ڳیا‘‘ ’’آندی فصل توݨی بُکھ تے متھاجی ......بھَلا آندی فصل وہیسوں کیویں؟‘‘۔ ’’ایں چِٹ اچ ساݙا ٻانہہ ٻیل تھیسی کون؟‘‘۔ ’’اللہ تاں ھے‘‘۔ ’’ہا ۔ اللہ تاں ھے‘‘۔ ’’کوئی بُکھا نئیں مردا‘‘۔ ’’آھدے تاں ایہو ہن ۔ کوئی بُکھا نئیں مردا‘‘۔ لینچو سب کُجھ سُݨدا رہیا۔ اوکوں وی خدا تے بھرواسہ ہئی ۔ او نِکے لا کولوں سُݨد ا آیا ہئی جو خدا دِلاں دا حال ڄاݨدا اے۔ او کئیں دے حال کولوں بے خبر نئیں ۔ جیڑھا پیدا کریندئے او غنولیج کیویں سڳدا اے؟۔ لینچو پولھے ہݙ دا آدمی ہئی ۔

او نِکے لا توں وہیبا کریندا آندا ہئی۔ بھَلا تھوڑا ٻہوں اوکوں پڑھݨ لکھݨ آندا ہئی ۔ ݙوجھے ݙینھ اوں فیصلہ کیتے جو خدا کوں خط لکھیسی تے وستی اچ ونڄ کے خط ݙاک آلے ݙول اچ سٹ آسی۔خدا دُنیا بݨائی ھے تاں او ایندا خیال وی رکھیندا اے۔ ایہ کیویں تھی سڳدئے جو لینچو تے اوندے نِکے نِکے ٻالاں کوں ایں وادی اِچ چُڑھ چُڑھ کے مرݨ ݙیوے تے خدااَرام نال ٻیٹھا راہوے۔ نماشاں ایلے اوں خدا کوں خط لکھݨ شروع کیتا ’’اللہ سوہݨا‘‘ اوں لکھا’’ جے کر توں میݙا تے میݙے ٻالاں دا ٻانہہ ٻیل نہ تھیا تاں ایں سال ساکوں بُکھ مرݨا پوسی۔ میں پورھے کولوں جان نہ کڈھویندا ۔ میکوں ہک ہزار پیسو پٹھ تاں جو میں بیج گھِن تے وَلا کولوں وہائی کر سڳاں۔ جے کر توں آکھسیں تاں لؤ کرݨ دے بعد تیݙا اُدھار لہا ݙیساں۔ میں حلال کماوݨ والا آدمی ہم.....بھلا تئیں اسمان کولوں میݙے اُتے ڳڑا وسا ݙتئے....‘‘۔ لینچو خط لفافے اچ پاکے اُتے ’’خدا دے ناں‘‘ لکھ کے وستی ٹُر پیا ۔

ڈاک خانے ونڄ کے اُتے ٹکٹ چمباڑی ، خط ݙول اچ سٹ کے خوش نہال گھر دو وَل آیا۔ ڈاکی لینچو دے خط تے ٹھپا لیندے لیندے کھڑو ڳیا تے نال بے وَسوں کھِل وی پیا۔ اوں لفافے کوں اُپترا سُپتر ا کے ݙٹھا تے وَل بابو دے کمرے ا چ گھِن ڳیا ۔’’ایہ ݙیکھو سئیں ‘‘اوں کھلدے ہوئے آکھاْ’’کئیں ڄٹ خدا دے ناں خط لکھا اے‘‘ ٹُھلے تے کھِلݨے بابو لفافے تے پتہ پڑھا تے کھِلݨ لڳ پیا ۔ وَل تھریم نال الاݨا۔ ’’ایمان دا پک ݙیکھیس ۔ جئیں خدا کوں خط لکھا اے اونکوں خدا تے کیݙا بھروسہ ھے ۔ کیݙا چنگا ہوندا جو میݙا ایمان وی ایݙا پکا ہوندا ۔ خدا دی ہوند تے ایݙا پکا ہووݨ کہیں نعمت کولہوں گھٹ نئیں‘‘۔ بابو ایݙے سادہ تے ایمان دے پکے آدمی کوں مونجھا تھیندا نئیں ݙیکھ سڳدا۔ اوں فیصلہ کیتا جو اوکوں ہَروں بھَروں وَلدا خط پٹھیسی۔ بھلا خط پڑھ کے اوکوں پتہ لگاٖ جو ایندا جواب ݙیوݨ کیتے کُجھ ویلا، قلم کاوز ہی لوڑ نئیں ہک ہزار پیسو وی لوڑ ہِن ۔ وَت وی بابو اپݨی گاٖلھ تے پکارہیا۔ اوں اپݨی تنخواہ اچوں ترئے سو پیسو ݙتے تے باقی پیسے دفتر تے ٻنھے لوکاں کولوں گھدونس ۔ اُنھاں کوں سمجھایوس جو ایندے کولوں وݙا چنگائی دا ٻیا کوئی کم کوئینی جو اساں ہک ایمان آلے آدمی دا ایمان بچا گھِنوں۔ ݙو ݙینھ اچ ست سو پیسو جوڑ گھِدے۔ ساری مݙی ہک لفافے اچ گھت کے اُتے لینچو دی تلھیٹی دا پتہ لکھ ݙتا تے لفافے دیوچ خط گھت کے اُتے لکھوس چا ’’خدا دے پاسوں‘‘ تے لفافہ اپݨے کول چا رکھیوس۔ ہفتہ گُزار کے لینچو ڈاک خانے آیا تے اپݨے خط دا پُچھݨا کیتوس تاں ڈاک خانے دے بابو اپݨے ہتھ نال اوکوں لفافہ ݙتا تے ایہ ݙیکھ کے حیران تھیا جو لینچو کوں ایہ کوئی نویکلی گاٖلھ نی لڳی ۔

لینچو ڈاک خانے دے ٻاہر ہک پتھر تے ٻہہ کے اَرام نال نوٹ ڳݨے تے حساب کرݨ دے بعد اوکوں ٻہوں کاوڑ لڳی۔’’اللہ کولوں تاں اُکا بھُلیکا نی تھی سڳدا..... تاں وَل ایہ ہزار دی جاء تے ست سو کیویں تھی ڳئے؟‘‘۔ لینچو دستی ڈاک خانے وَل آیا تے سرکاری میز اُتے پئے ہوئے کاوز قلم نال ہک ٻیا خط لکھݨ ٻہہ تھیا ۔ خط لکھیندے ویلے اوندے متھے اُتے تریڑی پئی رہئی ۔ او ٻہوں کاوڑ اچ ہئی۔ خط پُگاٖ کے او ڈاک خانے دی مورھی تے آیا ۔ ٹکٹ گھِن تے اوکوں جبھ نال لایُس تے مُکا مار کے لفافے اُتے چمباڑ کے ݙول اچ گھت ݙتا تے ہتھ کوں جھوٹا ݙیندے ہوئیں ٻاہر دو ٹُر پیا۔ جیویں لینچو ٻاہر نکھتا ۔ ڈاک خانے دے بابو ڈول کھول کے لفافہ کڈھا۔ خط ا چ لکھا ہئی۔ ’’اللہ سوہݨا! میں ہک ہزار پیسو منگے ہَن۔ بھَلا میکوں سَت سو پیسو مِلن ۔ میݙو تکھے تکھے بقایا بھیج....... بھلا ہُݨ ڈاک خانے دے ہتھڑیکے نہ پٹھیں ۔ میکوں تاں لگدئے ڈاک خانے اچ یکے ڄار بھرتی تھئے پِن ۔ میکوں اِنھاں تے اِتبار کوئینی۔ تیݙا ٻانھاں لینچو ‘‘