ایوارڈ شاعری دی مُل تھی سڳدے؟

تحقیق ولکھت: راݨا ابرارخالداُتیرا

3مارچ2017دی سویل احسن واگھاصیب فون تے ڈسایاجورفعت عباس سئیں ‘پرائیڈآف پنجاب’ ایوارڈ گھنݨتوں انکارکرڈتے۔ ایوارڈ موٹاوݨ دی وونت سُݨکے ساڈاسینہ تݨیج گیاتے پھُنڈئیں نہ پئےماندے ہاسے، ول پورا وسیب وی رفعت عباس سئیں کوں مبارخاں ڈیوݨ لگ گیا!!

سرائیکی لوک سانجھ فیصلہ کیتا جوپرائیڈآف پنجاب ایوارڈ نہ گھنݨ تے رفعت سئیں دا مُلتان ونج کے آدُرکیتا ویسی، احسن واگھاصیب اینکوں ‘انکارآدُر’ دا ناں ڈِتا، ول فیس بک تےایوارڈ نہ گھنݨ یا ایوارڈ موٹاوݨدی ہک درگھی بحث وی چھِڑ پئی، سنگت گول پھرول کریندی رہئی، کہیں ڈسایا جوضیاخنزیردے دور وچ اقبال سوکڑی سئیں رائیٹرزگلڈ دا ایوارڈ گھنݨ توں انکارکیتاہئی، کہیں عامرفہیم سئیں تے محبوب تابش سئیں دے انکاردی وونت ڈتی، ول ہک اتہاس بݨدا گیا، 26مارچ2017کوں جیسل کلاسرا(ضلع لیہ)وچ سرائیکی لوک سانجھ دا کٹھ تھیاتاں اقبال سوکڑی سئیں کوچادر پوائی گئی، 10اپریل2017کوں ‘مِڈسٹی ہوٹل’ ملتان وچ رفعت عباس سئیں کوں اِنکارآدُروچ پگ بدھیوسے۔۔۔۔۔۔۔۔عاشق بزدارسئیں آپڑیں مکالے وچ رفعت عباس سئیں دے انکارکوں مول راج، کچلوخاں تے مظفرخاں دے انکاردا تسلسل آکھیا (اے بئی گالھ جواحسن واگھاصیب تے پروفیسر مشتاق گاڈی صیب انکارآدُر دی صلاح ڈے کے خودملتان نہ آئے، بلکہ نال ای ہک نواں جھیڑاوی سِترچھوڑیا)۔ بہرحال رفعت عباس سئیں دے اِنکارپاروں پنجاب حکومت دے ادارے ‘پِلاک’ دی انتظامیہ مونہہ پاوݨ جوگی نہ رہئی، انہاں ہِک بئی درک مارن دی کوشش اے وی کیتی جو اشولال سئیں کوں ‘پرائیڈآف پنجاب ایوارڈ’ ڈتا ونجے پر اشوسئیں وی ایہوآکھیا جومیں وی ایوارڈ نہ گھنساں، ول شاکرشجاع آبادی سئیں کوں ‘پرائیڈآف پنجاب’ (سرائیکی شاعری ایوارڈ) ڈیوݨدا اعلان کیتا گیا ،پراے پوُر وی پارنہ پُجا(شیئت)۔

اوندے بعد ڈڈھ سال تاں چُپ رہ گئی، پرگزریل ڈیہاں پرائیڈآف پنجاب ایوارڈ ہک نواں روپ وٹاکے آیا تے انقلابی سرائیکی شاعر سئیں جہانگیرمخلص کوں ‘خواجہ غلام فریدایوارڈ’ (سرائیکی شاعری) ہک لکھ روپے دے نال، سئیں پروفیسرشوکت مغل سئیں کوں ‘شفقت تنویرمرزا ایوارڈ’ (پنجابی نثر) ہک لکھ روپے دے نال، حفیظ خاں ‘شفقت تنویرمرزاایوارڈ’ (پنجابی نثر) ہک لکھ روپے دے نال ڈیون دی وونت ملی، ایہاوونت ملی تاں سنگت ہکے لِنگے جہانگیرمخلص سئیں تے تنقیدشروع کرڈتی، اِتھاں کجھ سنگتی جہانگیرمخلص دے ایں ایوارڈ گھنݨتے سہمت وی نظرآئے، پرشوکت مغل، حفیظ خاں تے کہیں کئی اعتراض نانہہ کیتا، حالانکہ شفقت تنویرمرزا کھبچو دانشور ہووݨ دے باوجود سرائیکی کوں پنجابی دا لہجہ آکھݨوالا پنجاپی اگواݨ ہا، ایں پاروں کہیں سرائیکی دانشور دا شفقت تنویرمرزا ایوارڈ گھنݨ بہوں وڈا سوال اے۔ خیر، گالھ اِتھاں آکے مُکی جو جہانگیرمخلص 2جون2018 کوں(ملتان تے رنجیت سنگھ دے قبضے دے ڈوسوورھیں بعد) پِلاک دا ایوارڈ موٹاوݨ دا اعلان کرڈتا۔

اج اساں پنجابی سرکاردا ایوارڈ موٹاوݨ پاروں جِتھ جہانگیرمخلص سئیں دا اِنکار آدُر پئے کریندوں، اُتھاں ہِک نویں مباحثے دا مُنڈھ وی پئے بدھیندوں۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔کجھ وسیبی شاعریں، لکھاریں، دانشوریں دا ایہوخیال اے جو سرائیکی شاعریں، لکھاریں، دانشوریں سانگے ‘سرائیکی انسٹی ٹیوٹ آف لینگویج اینڈ کلچر’ دے ناں تے ہک انج ادارہ ٹھہایاونجے جیندے کارمختاروی سرائیکی اگواݨ ہووِن تے او بہہ کے شاعریں، لکھاریں، دانشوریں کوں ایوارڈ ڈیوݨدا فیصلہ کرن۔

ڈوجھی گالھ اے وی نشابر تھئی اے، جیکراساں پنجاپی سرکارکن ایوارڈ گھنݨکوں چنگاں نئیں گَِݨدے تاں ول پنجاپی سرکاردے نوکرکیوں بݨدوں، پگھارکیوں وٹیندوں؟

انہاں سوالاں دے جواب کن پہلوں ہک جائزہ اے وی گھنیجے جو ساڈی دنیاوچ کتھاں کیہڑے شاعر/دانشور ایوارڈ موٹائے تے کیوں موٹائے!!

21دسمبر2017دے ‘دی ہندو’ اخبار دے مطابق تامل شاعر ‘شاہول حمید’ دے گھروالیں ہندوستان دی ‘ساہتیہ اکیڈمی’ دا سب توں وڈا ایوارڈ گھنݨتوں انکارکرڈتا، انہاں ساہتیہ اکیڈمی دی انتظامیہ کوں بھجوائے گئے خط وچ آکھیا ‘‘انقلاب مارئیے، کُٹیے، محروم، محکوم لوکیں دی آواز اے جیڑھے خود حکومت دے اگوں نئیں بول سگدے، اے ایوارڈ گھِن گھنݨ اوں شاعری نال غداری ہوسی جیں مارئیے، کُٹیے، محروم، محکوم لوکیں کوں انقلاب دا سنہیڑا ڈتے’’۔ ایندے کولوں پہلے اکتوبر2015 وچ ہندوستان دے9 شاعراں ایں گالھ تے آپڑیں ایوارڈ موٹاوݨ دا اعلان کیتا جڈانہہ جوہندوستان وچ (مودی حکومت دی پھیلائی گئی جنونیت پاروں)شاعریں ادیبیں دے قتل دے واقعات دے خلاف ساہتیہ اکیڈمی دی انتظامیہ کئی احتجاج نہ کیتا بلکہ ساہتیہ اکیڈمی دے گورننگ کونسل دے ممبراروندمالاگاٹی نے بطوراحتجاج آپڑاں استعفی پیش کرڈتا۔ ایں کن وی پہلوں(2003وچ) برطانوی شاعربنجمن زیفانیا نے وی برطانیہ دا سب توں وڈا ایوارڈ ‘‘آرڈرآف برٹش ایمپائر’’ گھنݨتوں انکارکرڈتا، زیفانیا آکھیا جو‘‘آرڈرآف برٹش ایمپائر’’ایوارڈ کلونیل دور دی یادگار اے، بھل جو برطانیہ دا کلونیل اتہاس قتلام تے رت لام دا اتہاس اے، اے ایوارڈ ہمیش میکوں میڈے اصل وطن افریقہ وچ فرنگی فوج دے قتلام دی یاد ڈویندا رہ ویسی، ڈوجھا، برطانیہ دی سرکار اج وی عراق تے حملے وچ شامل تھی کراہیں کلونیل دور دے ظلہلل کوں جاری رکھی پئی اے۔۔۔۔۔۔۔۔۔میں ‘‘آرڈرآف برٹش ایمپائر’’ایوارڈ نئیں گھِن سگدا۔ 2016وچ امریکہ دی ریاست کنٹیکی دے12 ایفریلیشیائی شاعراں ایں گالھ تے گورنرایوارڈ گھنݨتوں انکار کرڈتا جو گورنر دی تعلیمی، سماجی پالیسی نسلی تعصب دی پالیسی اے!!

سرکاری ایوارڈ موٹاوݨ دیاں کجھ بیاں وجوہات وی جاݨن دی کوشش کریندوں تانجو نتاراتھیوے، 1999وچ دفاعی تجزیہ کارکرشناسوامی سبرامینیم ہندوستان دی سرکار کن پدمابھوشن ایوارڈ گھنݨتوں انکار کرڈتا، انہاں دا آکھݨ ہاجو صحافیں تے بیوروکریٹس کوں سرکاری ایوارڈ نئیں گھنݨاں چہیدا، مہالکھاری خشونت سنگھ نے 1974 وچ گھدا گیا ‘پدما بھوشن ایوارڈ’ 1984وچ ہندوستانی فوج ولوں گولڈن ٹیمپل دا محاصرہ کرن تے موٹاڈتا۔ جگ مشہور موسیقار استاد ولایت خاں 1964وچ پدماشری ایوارڈ تے 1968وچ پدمابھوشن ایوارڈ اے آکھ کے موٹا ڈتا جو ایوارڈ ڈیوݨ والے (جج) انہاں دے فن کوں پوری طراں سمجھ نئیں سگیے!!

جیکرایوارڈ دا اتہاس پھلیوریاونجے تاں تریخ دے پنیں وچ سب توں وڈا ایوارڈ ساکوں ‘‘آرڈرآف برٹش ایمپائر’’ ایوارڈ لبھدے جیکوں ‘نائیٹ ہُڈایوارڈ’ وی آکھیاویندے، اے ایوارڈ سلطنت برطانیہ دے ودھارے سانگے کارنامے انجام ڈیوݨوالے انگریزحاکمیں دے علاوہ کلونیل لوکیں کوں وی ڈتا ویندا ہا جیندا ہکو مطلب ہئی جو ایوارڈ گھنݨوالا سلطنت برطانیہ دا اٹوٹ انگ اے، ول برطانیہ وچ رولا پئے گیا جوکلونیل لوک ‘‘آرڈرآف برٹش ایمپائر’’ کیویں سڈواسگدن، انہاں سانگے ڈوجھے درجے دا ایوارڈ رکھیا ونجے، ول ‘آرڈر آف سٹارآف انڈیاایوارڈ’ شروع تھیاجیہڑا کجھ مدت بعد ‘آرڈرآف انڈین ایمپائرایوارڈ’ بن گیا۔ سوچن دی گالھ اے جو ‘آرڈرآف انڈین ایمپائرایوارڈ’ گھنݨ والے بہوں سارے ہندوستانیں وچ ساڈے وسیب دے سرنواب امام بخش مزاری تے سرنواب بہرام خاں مزاری وی شامل ہَن، ڈوجھے پاسوں رنجیت سنگھ، راجہ آف رتلام وی ‘آرڈرآف انڈین ایمپائرایوارڈ’ گھنݨوالیں وچ شامل ہئی۔ اچھا، اوں دور وچ سرکاری ایوارڈ دا ہِک ڈوجھا روپ وی سامڑیں آیا، او روپ ‘لینن ایوارڈ’ ہائی، جیندی ریت سویت یونین دی انقلابی حکومت پاتی تے جگ جہان دے انقلابیں کوں لنن گراد(ماسکو) سڈوا کے سُبھاڈتا گیا، جنہاں کوں آپڑیں وطن وچ سامراجی سرکار چورڈاکو، غدار تے آتنک واد دا ناں ڈے کے انہاں دے سردا مُل لائی بیٹھی ہائی!!

ہندوستان دے وی کئی انقلابی کارکن، شاعر، لکھیک فیض احمدفیض سمیت ماسکو ونج لینن ایوارڈ گھندے رہ گئے۔

پہلی گالھ تاں اے جو اُتلا سارا لبار جیہڑا میں تہاڈے سامڑیں مریندا آیاں، ایں کن ڈوگالھیں نشابُرتھیندین۔۔۔۔۔۔۔۔۔ سرکاری ایوارڈ بھانویں شاعری دا ہووے یا سائنس دا، ہک سیاسی ایوارڈ ہوندے جیندے پچھوں ہِک سیاسی بیانیہ تےمنشور کھڑے تھیا، کیاجیکر ‘سرائیکی انسٹی ٹیوٹ آف لینگویج اینڈ کلچر’ بن ونجے تاں اوندے ڈتے گئے ایوارڈ پچھوں سیاسی بیانیہ بدل ویسی؟

جیکر سیاسی بیانیہ بدل ویسی تاں ول اے ادارہ وی بݨنا چہیدا اے تے ایندے کولوں ‘پرائیڈآف سرائیکستان ایوارڈ’ (سرائیکی شاعری، فن، موسیقی وغیرہ) وی گھنݨاں چہیدا اے!!

ڈوجھی گالھ زیادہ سوکھی اے، کئی سرائیکی، پنجاب سرکاردی نوکری کیوں کریندے، نوکری دے پچھوں تاں بیروزگاری دی مجبوری ہوندی اے، بھل جو ایہا مجبوری کلونیل دوروچ وی ہوندی ہائی پر اوں دور وچ تل وطنی، فرنگی سرکاری دی نوکری توں انکار کرڈیندا ہا تے نوکری کرن والے کوں غدار آکھیا ویندا ہا، کلونیل دوردے مِٹ مُک ونجن بعد ریاست دی شکل وی تبدیل تھئی، ول پارلیمنٹ دے وجود وچ آوݨ دے بعد سامراجی ریاست جمہوری ریاست وچ بدل گئی، جیندا ایہومطلب ڈسایاگیا جوہرآدمی ریاست دا بھائیوال اے، سرکاری نوکری کرن ہربندے دا حق اے۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔پرایوارڈ تاں کئی مجبوری کائنی!!

ایوارڈ گھنݨتوں انکارکوں سرکاری نوکری نال گنڈھن ایں پاروں وی درست کائنی جوبہوں سارے انقلابی دانشور، شاعر، لکھیک پوسٹ کلونیل دور وچ سرکاری نوکر ہوون دے باوجود آپڑاں تخلیقی کم کریندے آئن، پرانہاں سرکارکن ایوارڈ گھنݨتوں انکار کرڈتا، ایں حوالے نال ہندوستان دے دفاعی تجزیہ کارکرشناسوامی سبرامینیم دے وچار غورکرن دے قابل اِن جیں اے آکھ کے بدمابھوشن ایوارڈ گھنݨ توں انکار کرڈتاجو صحافیں تے بیوروکریٹس کوں سرکاری ایوارڈ نئیں گھنݨاں چہیدا۔

ہݨ نتارا ایہوتھیندے جو نوکری نیچ ضرور اے پر نوکری میہݨا کائنی ،ایوارڈ نال جے جیڈا وی طُرا لگیا ہووے، ایوارڈ ول وی میہݨا اے!!!