Impèriu Portughesu

S'impèriu portughesu (in portughesu: Império Português) est istadu su primu impèriu coloniale mundiale de s'istòria. Non prus, est istadu fintzas su de durada prus longa de sos impèrios coloniales camba de mare, durende casi seschentos annos, a partire dae s'ocupatzione de Ceuta in su 1415, a sa torradura de Macau a sa Tzina in su 1999.

S'imperu s'isvilupaiat in numerosos territòrios, chi oe pertenent 53 istados diferentes. Sas primas colònias portughesas si sunt istabilidas a primu in Ìndia e in su sud de s'Àfrica. A primìtziu, s'istruturaiat in sas tzitades propriamente portughesas (Goa, pro esempru), sos masos, o costrutziones in tzitades non portughesas realizadas esclusivamente pro su cummèrtziu (Chittagong, pro esempru), sas bases, o zonas de cuncàmbiu deretu (tzitades non portughesas chene fàbricos chi realizaiant su mercadu dae sas matessi càrrigas de su naviu). Passadu suta pertenèntzia de sa Monarchia Ispàgnola durante su rèinu de Filipu II de Castìllia e s'aiat torradu a separare durante su de Filipu IV de Castìllia (1580-1640). Refudende·si de cuntzèdere s'indipendèntzia a sas colònias pròpias, s'istadu aiat abiadu a una gherra dura de repressione, Gherra coloniale portughesa, a s'acabu de chi est istada reconnota s'indipendèntzia de manna parte de sos possedimentos camba de mare, intre chi sa Guinea-Bissau, s'Angola e su Mozambicu, puru sos archipèlagos de Cabu Birde e São Tomé e Príncipe.S'Impèriu fiat andadu in realidade perdende pòdere a bellu a bellu cun unu protzessu de decadèntzia cumintzadu giai in su de 16 Sèculos. Sa colònia prus importantes, su Brasile, si fiat ischirriada giai in s'annu 1822.