Бэс Ыйын 4: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 210 күн баар.

• ХНТ  ХНТ — Аан дойдуга буруйа суох толук буолбут оҕолор күннэрэ. 1982 сыллаахха бу күн Ливан Бейрут куоратын Израиль авиацията буомбалаабытыгар өлбүт оҕолору кэриэстээн ХНТ Генассамблеятын 7-с сиэссийэтэ олохтообута
• ВОЗ  ВОЗ - Кариеһы кытта охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ (2013)

• Арассыыйа  Арассыыйа — Крановщик күнэ (2014)
• Казахстаан  Казахстаан — Судаарыстыба бэлиэлэрин күнэ (1992)
• Молдавия  Молдавия — Баан үлэһитин күнэ.
• Тонга  Тонга — Тутулуга суох буолуу күнэ (1970)
• Финляндия  Финляндия — Көмүскэнэр күүстэр дуоҕаларын күнэ (1942)
• Эстония  Эстония — Дуоҕа күнэ.

• Ботсвана  Ботсвана — Холбоһуктаах дойдулар күннэрэ
• АХШ  АХШ — Ыал күнэ
• Кыргыстаан  Кыргыстаан — Кэриэс күнэ

• Арассыыйа  Арассыыйа, Ингушетия — Өрөспүүбүлүкэ олохтоммут күнэ
• АХШ  АХШ, Алабама — Джефферсон Дэвис күнэ

• 1783 — Аннон диэн сэлиэнньэҕэ бырааттыы Монгольфье салгын шаардарын бастакы көрдөрүүтэ буолбут. Шаар 11 миэтэрэ кэриҥэ диаметрдаах эбит, 1830 миэтэрэ кэриҥэ үөһэ тахсыбыт уонна 1,6 километртан ордугу көппүт.
• 1800 — Вашингтон куоратыгар Үрүҥ Дьиэ тутуута түмүктэммит. Манна АХШ бэрэсидьиэнэ кэргэттэринээн олохсуйа киирбит.
• 1832 сыл бэс ыйын 4 күнүгэр Саха уобалаһын салайа Василий Щербачев кэлбит. Аҕыйах ый уобалаһы салайбыт Иван Веригини солбуйбут. Сылтан эрэ ордук олорон баран 1833 с. балаҕан ыйын 18 күнүгэр Дьокуускайга өлбүт.
• 1928 — Халыма тардыытыгар көмүһү булуу кыттыылааҕа, геолог Юрий Билибин эспэдииссийэтин борохуота билиҥҥи Магадаан уобалаһыгар киирэр Ола диэн балыксыттар бөһүөлэктэрин кытылыгар тиксибит. Дворяннартан төрүттээх. Сталин бириэмийэтин ылбыта (1946). Кини аатынан Чукоткаҕа куорат, Дьокуускайга уонна Магадааҥҥа уулуссалар, үс хайа сиһэ (ол иһигэр биирэ Саха сиригэр), вулкан, билибинит уонна билибинскит таастар ааттаммыттара.
• 1942 — Элбэх саха аармыйаҕа ыҥырыллыбыт күнэ. Олор истэригэр кэлин саха тылын учебниктарын ааптара буолбут Бүлүү Тааһаҕарын 19 саастаах уола Игнатий Каратаев баара.
• 1942 — АХШ уонна Дьоппуон флоттарын икки ардыларыгар быһаарыылаах Мидуэй кыргыһыыта саҕаламмыт. Бу кыргыһыыга АХШ кыайбыта, онтон Дьоппуон флотун сүрүн ударнай күүһэ тимирдиллибитэ. Инньэ гынан Чуумпу далай сэриитигэр тосту уларыйыы буолбут.
• 1969 — Израильга лиираттан шекельгэ көһөр туһунан сокуон ылыллыбыт.
• 1972 — Бэйиэт Иосиф Бродскай ССРС-тан эмиграциялыырга күһэллибит. АХШ-ка тиийэн ааҥыл тылын баһылаабыта, университеттарга нуучча литэрэтиирэтин кууруһун сүүрбэттэн тахса сыл аахпыта, ааҥыллыы суруйбут эсселара хоһооннорунааҕар кырата суохтук аан дойдуга биллибиттэрэ, литэрэтиирэ бириэмийэтигэр тиксибиттэрэ. Ааҥыллыы суруйбут хоһоонноро уонна хоһооннорун тылбааһа "ааҥыл просодиятын кэҥэттилэр, маны соҕотох киһи оҥорбута суох, холобур Набоков сатаабатаҕа" диэн кириитиктэр билинэллэр. 1987 сыллаахха литэрэтиирэҕэ Нобель бириэмийэтин ылбыта. 1996 сыллахха 56 сааһыгар сүрэҕинэн өлбүтэ.
• 1992 — Ингушетия Өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибит.
• 2012 — Саха тылыгар уонна литэрэтиирэтигэр биир кэлим эксээмэни аан бастаан туттарыы буолбут. 2012 сыллаахха оскуоланы бүтэрээччилэртэн 92 киһи бу эксээмэни талбыта биллэр.

• 1938 — Петр Дмитриев — фольклорист учуонай, РФ суруйааччыларын уонна суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ. Чинчийээччи фонотекатыгар 30-ча олоҥхо тыллара бааллар.

• 1981 — Татьяна Легантьева — Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатыр артыыһа, киинэ уонна тыйаатыр артыыһа. Ленскэй куоракка төрөөбүтэ.

• 1985 — Кайсын Кулиев (1917 с.т.), сэбиэскэй балкаар бэйиэтэ уонна прозаига, сэрии кэрэспэдьиэнэ.
• 1993 — Георгий Милляр (1903 с.т.), тыйаатыр уонна киинэ артыыһа, РСФСР норуот артыыһа. Аатырбыт режиссер Александр Роу 16 остуоруйа киинэтигэр Дьэгэ Баабаны уонна хас да омсолоох дьоруойу оонньообута. Аҕата Марсельтан төрүттээх француз этэ, ийэтин аҕата Иркутскайга көмүс хостуур бириискэлэрдээҕэ.