Ориенталистар Аан Дойдутааҕы Үһүс Кэҥгириэстэрэ

Бастакы кэҥгириэстэр Парижка уонна Лондоҥҥа буолбуттар.

Ол саҕана арҕаа дойдулар өттүлэриттэн илиҥҥи дойдуларга интэриэс наһаа үрдээн турар кэмэ этэ. Парижка Азия уопсастыбата, Лондоҥҥа Хоруоллук Азия уопсастыбата, Лейпциг куоракка Германия Илини үөрэтэр уопсастыбата бааллара. Ону таһынан үөрэтэр кыһалар эмиэ бааллара, холобур, Венаҕа Илиҥҥи тыллар академиялара, Парижка Тыыннаах илиҥҥи тыллар оскуолалара. Арассыыйа импиэрийэтигэр Москубаҕа 1827 сыллаахха Илиҥҥи дойдулар үнүстүүттэрэ аһыллыбыта, кэлин 1948 уонна 1971 сыллардаахха үрдүкү үөрэх кыһаларыгар уонна академияларга тэҥнэммитэ.

Кэҥгириэс 1876 сыллаахха атырдьах ыйын 20 күнүгэр Петербургтааҕы үнүбэрсиэт аактабай саалатыгар аһыллыбыта. Кэҥгириэс бэрэсидьиэнинэн В. В. Григорьев, генераль­най сэкирэтээринэн - Ф. Р. Остен-Сакен, генеральнай сэкирэтээр көмөлөһөөччүтүнэн - В. Р. Розен талыллыбыттара. Кэҥгириэс салааларын (сиэскийэлэрин) үлэтин Ш. Шефер, В. Васильев, К. Патканов, Ж. Опперт, Р. Дуглас уо.д.а. салайбыттара. Мунньаҕы кытта тэҥҥэ быыстапка аһыллыбыта, онно Сибиир, Орто Азия, Хапхаас киэҥник көрдөрүллүбүттэрэ. Ш. Шефер Илин Азия мусульмаан ускуустубатын хомуурунньугун аҕалан көрдөрбүтэ. Публичнай бибилэтиэкэ илиҥҥи дойдулар рукопистарын көрдөрүүгэ туруорбута. Билим академията түмэллэригэр босхо киирэри мэктилээбитэ. Быыстапкаларга, түмэллэргэ сылдьарга туспа күннэри анаабыттара.

Бу мунньахха Саха сириттэн дэлэгээссийэ кыттыбыта, быыстапкаҕа Саха уобалаһын төрүт олохтоохторун олоҕун-дьаһаҕын көрдөрбүтэ. Арҕаа Хаҥалас улууһун олохтоохторо дэлэгээттэргэ айаҥҥа харчы хомуйбуттара биллэр. Ити улуустан барсыбыт Бүөтүр Боппосов тылбаасчытынан алта кылаас үөрэхтээх Георгий Слепцов барбыт. Слепцов онно хаалан, Байыаннай мэдиссиинэ академиятыгар үөрэнэн, сахалартан бастакыннан үрдүк үөрэхтээх быраас, хирург буолбута.

Арассыыйа судаарыстыбыннай публичнай устуоруйа бибилэтиэкэтигэр кэҥгириэскэ аналлаах пуондалар