Dinu Vangheli

PROTLU PREMIER A REPUBLICÃLJEI DI CRUSHUVA

Mandat: 3 di augustu - 13 di augustu, anlu 1903

Prezidentu: Nicola Carev

Faptu: anlu 1861

Di bana

Protlu Premier a Republicãljei di Crushuva eara cãnãscutlu revolutsioner Armãn Dinu Vangheli, faptu anlu 1861, cari pi aestã functsii vini cu a lui 42 di anj.

Tu cãsãbãlu armãnescu Crushuva, tu casa cari s-aflã pi strada Cocia Milencu, numir 4, suntu faptsã paturlji frats di familia Vangheli: Tashcu, Nashcu, Ghiorghi shi Dinu.

Activitãts revolutsionari

Ti aestã mari persoanã ti istoria machiduneascã shi armãneascã, lipseashti s-spunem ca Dinu Vanghel eara om cu mari curaji, s-alumta ti libertati, eara multu rigoros cu mari energhii shi autoritati, analtu shi mushat, mari organizator shi om cu harizmã. Lucra cu comertsii, s-dutsea tu Albanii, Gãrtsii shi Eghipet iu s-cãnãscu cu revolutsioneri cu idei progresivi. Ti shcurtu chiro el eara aprucheat di shtaburli conspirativi a organizatsiiljei machiduneascã revolutsionarã shi avea contacti personali cu marli vojvodã tu atsel chiro, Gotse Delcev. Doilji cu idghi idei s-featsirã bunj colaboratori, shi tu atsel chiro, Gotse Delcev, tu Dinu Vangheli vidzu persoanã cari poati s-facã premier a protãljei Republicã di Crushuva. Ma amãnat aestã idei al Gotse Delcev eara aprucheatã shi di alantsã revolutsioneri a organizatsiiljei revoutsionarã, shi Dinu Vangheli eara aleptu cu consensus ti prot Premier a protãljei Republicã pi Balcan, Republica di Crushuva. Aestã analtã functsii lji eara datã ca semnu di pricunushteari ca revolutsioner cari s-alumta ti Machidunia, ca rezultat a lucurlu shi angajmanlu a lui ti realizari a mãrlor ideali.

Ãn cadur a activitãtslor revolutsionari, Dinu Vangheli aduna donatsii, agiuta cu a lui finansii shi purta armã shi alti materiali shi lucra activitãts greali shi responsabili. Ca Premier eara ãn cap shi a resorlui giudicator shi yiuristic shi normal partitsipa tu ãndridzearea a cãnãscutlui Manifestu, deadun cu Nicola Chirov Maischi shi altsã colaboratori, revolutsioneri. Cu atsea tsi giudica shi adutsea detsizii ti ãndriptatea, multsã di membrilji a familiilor di cari eara giudicati persoani, nu lu vrea shi eara contra Dinu Vangheli.

Ashi cum easti cãnãscutã, rãscularea di Alju Ljeau, fãrã cana agiutor di nafoarã eara asteasã di partea a ascheriljei ãnturtseascã, dupu tsi ahurhirã represii pisti organizatorlji a rãsculariljei shi pisti bãnãtorlji. Ta s-u ascapã familia, Dinu Vangheli, Chicia, lji ascumsi membrilji a familiiljei a lui: nicuchira Ndina, hiljlu a lui shi feata Mena, a el armasi activ s-alumtã ti apurari a protãljei Republicã pi Balcan, Republica di Crushuva. Dinu Vangheli s-dipusi di Crushuva, tu locurli aproapea di aestu cãsãbã iu cãftã agiutor di shtaburli a organizatsiiljei machiduneascã revolutsionarã. Ma amãnat, di gãgoashili a Turstãlor, eara pliguit, dupu tsi muri. Ashi, aestu mari Armãn revolutsioner u deadi bana a lui ti libertati ali Machidunii.

Familia al Vanghel Dinu, atselji cari armasirã dupu el, modeshtsã icã di ispeti a taxiratiljei traghicã a a lor tatã shi pap, pãnã tora nu s-au exponatã tu ma larga publicã. Duri la eara mash pricunushterli shi tinjia tsi u avea di a lor cobãnãtori Crushuveanj. Ma, tu numiroasili cãrtsã ti dzãlili di Alju Ljeau shi ti evenmentili di atsel chiro, numa a revolutsionerlui Armãn Dinu Vangheli easti marghinalizatã cu explicari ca noari multi informatsii ti aestã persoanã, tsi nu easti dealihea. Ma real easti s-aspunem ca nu s-au faptã ma ahãndoasi cercetãri pit arhivili la noi shi tu statili vitsini, aclo iu protlu Premier Dinu Vangheli lucra shi s-alumta ti Machidunia liberã. Singurlu factu ca eara aleptu pi analtã functsii - Premier, zburashti ca Dinu Vangheli personal ari data mari contributsii ti rãscularea di Alju Ljeau shi ti fundari a protãljei Republicã pi Balcan, Republica di Crushuva.

Ãn ligaturã cu bana a lui, s-shtii ca tu a lui casã natalã Crushuva, bãna fratslji a lui cari lji agiuta tu activitãtslji ti rãscularea. Idghea ashitsi s-shtii ca hiilu a lui Steryiu eara ãnsurat cu featã di familia armãneascã Matac (di cari familii originã ari shi alumtatorlu Manciu Matac), a hilji-sa a lui Mena cari pãnã la anjlji 70 bãna ãn Beligrad, cãti vãrã oarã s-turna tu cãsãbãlu Crushuva.

Azã ãn Beligrad bãneadzã Alexandar Liacovich, nipot di hilji al Dinu Vangheli shi paranipotlu Costa-Dino Liacovich din Beligrad, cari spun interes ti a lor parapap Dinu Vangheli di cari au shi fotografii, shi suntu activi tu sutsata armaneasca din Beligrad “Lunjina”. Idghea ashitsi di a lui familii azã tutã dzuã, Scopia bãneadzã a lui nipoatã di frati-su Taschu, a curi numa lji easti Panoreia Vangheli Corneti, cari nica spuni pirmifi interesanti ti a ljei lalã Dinu Vangheli.

Di tuti aesti easi ca ari arhivi iu poati s-adarã cercetãri ti limbidzari a operãljei shi a personalitatiljei a revolutsionerlui Armãn, protlu Premier a protãljei Republicã pi Balcan, Republica di Crushuva, Dinu Vangheli, shi atsea mash cara s-aibã interes public.

Familia a revolutsionerlui Dinu Vangheli da propuniri, comuna di Crushuva s-aducã detsizii unã stradã tu cãsãbãlu s-u poartã numa al Dinu Vangheli shi s-bagã unã ploaci ti adutseari a minti, pi casa natalã al Dinu, cu tsi va s-ãnsãnãtusheadzã memoria ti aestu revolutsioner, cari di distantsã a chirolui di azã ari nica ma mari dimenzii umaniteascã shi istoricã.