پنجابی لوک گیت دیاں صنفاں

لوک گیت کسی علاقے دی معاشرت تے سماجی معلومات دا ذریعہ ہُندے ہن۔ایہناں توں ساڈے سبھا تے عام ورتاوے دا پتہ لگدا اے۔ ایہناں دیاں کئی قسماں ہن۔

بچے نوں پیار نال سلاؤن ویلے یا جگاؤن ویلے گائی جاندی اے۔ ایس وچ ماں دیاں سدراں تے اُمنگاں ہندیاں اے۔

ایہہ اَلّھڑ کُڑیاں دا گیت اے، کِھدو (گیند) اچھال کے ٹھپے لاندے ہوئے گایا جاندا اے، ایس گیت دے ہر بند دے آخر وچ ” آل مال ہویا تھال ” ہُندا اے۔

ایہہ اک طرحاں دا ناچ اے جیہڑا دو الھڑ مٹیاراں ہتھ وچ ہتھ پا کے تے پَیر نال پَیر میل کے گُھمدیاں ہوئے گؤندیاں نیں۔

ایہہ اک ناچ گیت اے تینویاں ( سوانیاں ، عورتیں ) رَل کے گِدا پاندیاں ہن تے نال نال گاؤندیاں نیں۔

ایہہ پنجاب دا مقبول گیت اے۔ ایہدے دو مصرعے ہُندے ہن، پہلا مصرع دوجے نال کوئی تعلق نہیں رکھدا۔ پہلا مصرع عام طور تے بے معنی تے چھوٹا ہُندا اے، دوجے مصرع وِچ اصل گل ہُندی اے تے طویل ہندا اے۔ ایس دا موضوع بِرہ دا دُکھ ہُندا اے۔ ( لوک کہانی بالو ماہیا دا ہیرو )

پنجابی شاعری دی ایہہ صنف شاید ہی کسی ہور زبان دی شاعری وِچ موجود ہووے۔دو مصرعیاں وچ پوری کہانی سَمائی ہُندی اے۔ ایہدیاں کئی قسماں ہن۔ ( طعنہ زنی دے گیت نوں وی کیہندے ہن۔ )

اِک مشہور عاشق، ڈھولا نامی اِک ہِندو شخص سی جیہڑا کج لہج وچ رہندا سی تے مارو تارو دو بھّیناں شہر پگل دیاں رہن والیاں سی، ایہناں وچوں مارو میاں ڈھولا دی معشوق سی، تے ایسی وجہ نال ہر معشوق نوں ڈھولا آکھن لگ پئے۔ ” میرا مارو ڈھولا ” وی بولدے ہےجس توں معشوق یعنی ماہی مطلب لیا جاندا اے۔

ایہہ اک عاشق تے معشوق دے ہجر ویراگ دے بول ہن۔ پوٹھوار دے علاقہ دا خاص گیت اے۔ جیہڑا ماہِیا توں تھوڑا فرق اے ایس دے دونوں مصرعے ہم وزن ہُندے اے تے دوناں دے وچ ربط ہُندا اے ، پر جو سوز ماہیا وچ اے اوہ ڈھولا وچ نہیں۔ ایہہ دو مصرعے توں لے کے کئی کئی سطراں دے ہندے ہن۔

اِک مشہور ناچ جس وچ عَورتاں اِک دوجے دا ہتھ پکڑ کے گھیرے وچ نَچدیاں نیں تے نالے گیت گوٴندیاں نیں ، خصوصاّ جَٹ قوم دا دائرے وچ ہتھ پَھڑ کے چڵن والا کھیل ۔ایس ناچ دیاں تِن قسماں ہن، لمّوچر ، ترَیتاڑی ، تِرکھی جُھمّر ۔ جدکہ بہاولپُور دے پاسے ایس دیاں پنج قسماں ہن، سادہ جُھمّر ، ڈاکیں والی چھیج ، چیناں ، پٹھاناں والی جُھمّر ، پولییں والی جُھمّر۔ ایس دیاں ہور اقسام وی ہےمثلاّ لُڈی ، ہِیبو ، گِھیکا ، ڈاکے ، وڈّ جُھمّر وغیرہ ۔

ڈھول مکھناں دل پردیسیاں دا راضی رکھنا

چَھلّا نگ دے بغیر انگوٹھی نوں آکھدے ہن۔ اِہ پوٹھوہار ،چھچھ ، ملتان تے پہاڑی علاقیاں دا گیت اے۔

چَھلا مَہاڑا کس گھڑیا مَہاڑی انگلی کریندی پیڑ

سمی ( اِہ پوٹھوہار دے علاقے دی اک داستان دا کردار اے جیہڑی دولے نال پیار کردی سی۔ ) عورتاں دا گول چکر وچ ناچ ( گُھمّبر ) ۔ ایس وچ پہلے پہل ڈھولک نہیں بجدی سی بلکہ پَیر دی ٹاپ تے بانہاں دا اُلار تالی دا کم دیندا سی۔ اک ناچ اے جس وچ کڑیاں ڈوپٹہ لک نال بَنھ کے ڈھول دے دوالے گھیرا پا کے ڈَغے دے نال سَبھ جُھک کے گوڈیاں دے کول گِدّا مار دیاں ہن تے دوجے ڈَغے دے نال ہی سِدھیاں ہو کے گِدا سِر تے وَجدا اے، نال ای پیر وی چُکیا جاندا اے، ایس دے نال نال سمی دا گیت گایا جاندا اے۔

اِہ پنجاب دا مشہور لوک ناچ اے ، کَنک دی فصل پکن تے جوان بھنگڑا پا ؤندے ہن، ڈھول وَجدا رہندا اے تے لوک بھَنگڑے دے نال نال گؤندے رہندے اے۔

اِہ لمبی ہیک نال گایا جان والا اک خاص طرز دا گیت اے جس وچ قصّے وی بیان کیتے جاندے ہن تے اِہ تڑپ تے سوگ والا گیت اے۔ مرزے دیاں سُراں بہت مشہور ہن۔

جیہناں گھراں وچ گھوڑے اُتے چڑھن دی رسم نہیں ہُندی اوتھے شادی دے گیتاں نال نال گھوڑیاں وی گائیاں جاندیاں ہن ” ایس طرحاں گھر والیاں دے ناں لے لے کے گاندے اے۔ اس توں اَڈ کجھ گھوڑیاں سوال جواب دے انداز وچ وی گائیاں جاندیاں اے۔

ایہہ بھیناں گھوڑی دی واگ پَھڑ کے گاؤندیاں ہن جد لاڑا ( دولہا ) گُھوڑی چَڑھدا اے۔

ویاہ توں کجھ دن پہلے لاڑے تے لاڑی نوں اپنے گھر وِچ مائیاں بَٹھایا جاندا اے ، رات نوں مہندی گھول کے لائی جاندی اے تے سُہاگ دے گیت ڈھولک نال گائے جاندے ہن۔ پر اَجکل ایہناں گیتاں دی تھاں فلمی گانےگائے جاندے نیں، جیہڑی بڑے دکھ دی گل اے۔

وداع دا گیت

سِٹھ ہجویہ نظم اے ، ایس گیت وچ کسی چیز دی بُرائی کیتی جاندی اے۔ سٹھنی طنزیہ گیت ویاہ ویلے لاڑے نوں سنائے جاندے اے۔ کامن سٹھنیاں دا اصلاحی روپ اے جس وچ نصیحت کیتی جاندی اے۔

لاڑا جد پہلی واری اپنے سوہرے جاندا اے تے اوتھے کُڑیاں اوس نوں چھیڑدیاں ہن تے لاڑے کولوں چھند سُندیاں اے۔

اک لڑکی کیہندی اے

جواب لاڑا دیندا اے

ُ==اُلَاھنیاں، سَیَاپہ ، وَیْن وَیْن== ایہہ مرثیے دا ہی اک رُوپ اے، ایہہ دکھڑے کسے دے مَرن والے یا مَرن والی دی یاد وچ عورتاں رَل کے بِہ کے گاؤندیاں ہن۔

جوان منڈے دی موت تے

اَکھان یعنی وَڈے سارے مضمون دا نچوڑ یا زبانِ خلق ۔ اِہ اَکھان نثر دے نال نال شعراں وچ وی موجود ہن۔

پنجابی وچ بڑیاں سوادیاں باتاں یعنی پہلیاں موجود ہن۔

پاروں آیا بابا لشکری جاندا جاندا کر گیا مشکری ( ڈیموں) ۔

جد اک شاعر کوئی شعر کیہندا اے تے اوہدے جواب وچ دوجا شاعر فوری طور تے کوئی شعر لکھ دیندا اے ایس نوں چوٹاں کیہندے ہن۔

اک وار بابا تاج نے اکھاڑے وچ آکھیا