نوح

حضرت نوح
فائل:نوح در کشتی- کتاب زبده التواریخ- دوره سلطان محمود سوم- قرن شانزدهم.JPG
جائے پیدائش:	بین النہرین(کوفہ)
محل زندگی:	بین النہرین(کوفہ)
مدفن:	اختلاف: (نجف، کوفہ، کرک بعلبک، نخجوان)
مشہوراقارب:	حضرت ادریس (جد)
عمر:	اختلاف (2500، 2300، 1780 تے 950 سال)
اولوالعزم انبیاء
محمدؐ • ابراہیم • نوح • عیسی • موسی

حضرت نوحؑ، اولو العزم پیغمبراں وچو‏ں نيں۔ آپ پہلے پیغمبر نيں جنہاں د‏‏ی نبوت دے زمانے وچ عذاب نازل ‌‌ہويا ا‏‏ے۔ حضرت نوح نے تقریبا 950 سال اپنی قوم نو‏‏ں یکتا پرستی د‏‏ی دعوت دتی۔ لیکن انہاں د‏‏ی قوم انہاں اُتے ایمان نئيں لیائی اس بنا اُتے خدا نے انہاں نو‏ں طوفان دے ذریعے عذاب وچ مبتلیا ک‏ے دتا۔ حضرت نوحؑ نے خدا دے حکم تو‏ں مؤمنین تے ہر قسم دے حیوانات دے اک جوڑے نو‏‏ں طوفان تو‏ں بچانے دے لئی کشتی بنائی۔ قرآن وچ حضرت نوح نو‏‏ں پہلے صاحب شریعت تے صاجب کتاب پیغمبر دے عنوان تو‏ں یاد کیتا گیا ا‏‏ے۔ قرآن د‏‏ی مختلف سورتاں وچ حضرت نوح تے انہاں د‏‏ی داستان د‏‏ی طرف اشارہ ہويا ا‏‏ے۔ قرآن دے اک سورہ دا ناں وی انہاں دے ناں اُتے ا‏‏ے۔ آپ طولانی عمر گزارنے د‏‏ی وجہ تو‏ں شیخ الانبیاء دے ناں تو‏ں مشہور نيں۔ بعض علماء امام زمانہؑ د‏‏ی طولانی عمر اُتے ہونے والے اعتراض دے جواب وچ حضرت نوح د‏‏ی عمر تو‏ں استناد کردے نيں۔

تعارف

فائل:نوح و دعوت از قوم.jpg

اسلامی احادیث دے مطابق حضرت نوح حضرت آدم د‏‏ی نويں نسل وچو‏ں نيں۔ آپ "لَامک" بن "مَتُّوشَلْخ" بن ادریس بن "یَرْد" بن مَہْلَاییل بن "قَیْنَن" بن "أنُوش" بن شیث بن آدم نيں۔ آپ د‏‏ی تریخ پیدائش وچ اختلاف پایا جاندا اے ؛ بعض منابع آپ د‏‏ی ولادت نو‏‏ں حضرت آدمؑ د‏‏ی وفات دے ہمزمان قرار دیندے نيں۔ بعض دے عقیدے دے مطابق آپ بین‌النہرین، کوفہ دے رہنے والے سن ۔

آپ دے اصلی ناں دا پتہ نئيں تے مختلف منابع وچ "عبدالغفار"، "عبدالملک" تے "عبدالعلی" وغیرہ آیا ا‏‏ے۔ آپ نو‏‏ں نوح کہنے د‏‏ی وجہ تے علت دے بارے وچ دسیا جاندا اے کہ آپ نے اپنے لئے یا اپنی قوم دے لئی 500 سال گریہ و زاری کیتا اسی وجہ سی آپ نو‏‏ں نوح یعنی زیادہ گریہ و زاری کرنے والا دے ناں تو‏ں یاد کیتا جانے لگیا ا‏‏ے۔

اولاد

قرآن کریم تے بہت ساری اسلامی روایات وچ طوفان نوح تو‏ں پہلے حضرت نوح دے اولاد د‏‏ی طرف اشارہ ملدا اے اے جدو‏ں کہ بعض محققاں حضرت نوح دے بیٹے د‏‏ی پیدائش نو‏‏ں طوفان نوح دے بعد قرار دیندے نيں۔ حضرت نوحؑ دے 4 بیٹے سام، حام، یافث تے کنعان دے ناں تو‏ں سن ۔ انہاں وچو‏ں کنعان دے علاوہ سب حضرت نوح اُتے ایمان لے آئے سن تے اپنے والد دے نال کشتی وچ سوار سن ۔ اسلامی منابع دے مطابق کنعان اپنے والد اُتے ایمان نئيں لیایا تے طوفان وچ غرق ہو گیا۔ احادیث دے مطابق حضرت نوحؑ د‏‏ی نسل انہاں دے بیٹے سام تو‏ں چلی ا‏‏ے۔

موت تریخ تے مدفن

حضرت نوح د‏‏ی موت تریخ دقیق معلوم نئيں ا‏‏ے۔ طوفان دے بعد آپ دے 70 یا 600 سال زندہ رہنے د‏‏ی روایت نقل ہوئی ا‏‏ے۔

حضرت نوح دے مدفن دے بارے وچ کئی احتمال دتے جاندے نيں:

1. موصل وچ کوہ جودى دے قریب قریہ ثمانین نامی مقام پر
2. نخجوان
3. ہندوستان وچ کوہ بوذ دے مقام پر
4. مکہ وچ زمزم، رکن تے مقام درمیان
5. کوفہ
6. لبنان دے شہر بعلبک وچ کَرَک دے مقام اُتے حضرت نوح تے انہاں دے بیٹے تو‏ں منسوب اک مقبرہ ا‏‏ے۔
7. مغارہ قدس، آدم، سام، ابراہیم، اسحاق تے یعقوبؑ د‏‏ی قبر دے نزدیک۔
8. نجف اشرف وچ حضرت آدم تے امام علىؑ د‏‏ی قبر مطہر دے نزدیک۔
9. ایران دے شہر ہمدان وچ نہاوند دے مقام پر: اک تحقیق جس دا عنوان "نوح تے نوحاوند" اے دے مطابق حضرت نوح د‏‏ی قبر تے انہاں د‏‏ی کشتی زمین اُتے ٹہھرنے د‏‏ی جگہ نہاوند ا‏‏ے۔

نبوت

حضرت نوح نو‏‏ں حضرت آدم، شیث تے ادریس دے بعد چوتھا پیغمبر جانیا جاندا ا‏‏ے۔ سورہ احزاب د‏‏ی آیت نمبر 7 تے سورہ شوری د‏‏ی آیت نمبر 13 دے مطابق آپ پہلے اولوالعزم پیغمبر نيں۔ بہت سارے مفسرین معتقد نيں کہ انہاں دو مذکورہ آیات وچ مذکور انبیاء خاص مقام و منصب اُتے فائز نيں کیونکہ ایہ اولوالعزم تے صاحب کتاب و شریعت ہستیاں نيں۔

حضرت نوح دے مبعوث برسالت ہونے د‏‏ی تریخ دے بارے وچ وی اختلاف پایا جاندا ا‏‏ے۔ قرآن کریم دے مطابق حضرت نوحؑ نے اپنی نبوت دے دوران طوفان تو‏ں پہلے اپنی قوم نو‏‏ں یکتا پرستی د‏‏ی طرف دعوت دتی۔ سورہ نوح د‏‏ی آیت نمبر 23 دے مطابق قوم نوح بت‌ پرست سی تے "ود"، "سواع"، "یغوث"، "یعوق" تے "نسر" نامی مختلف بتاں د‏‏ی پوجا کردے سن ۔ حضرت نوح نے اپنی قوم د‏‏ی ہدایت دے لئی بہت کوششاں کيتیاں لیکن آخر کار بہت قلیل تعداد وچ لوک انہاں اُتے ایمان آئے۔

اکثر شیعہ علماء دے مطابق اہل بیتؑ تو‏ں منقول روایات تو‏ں واضح ہُندا اے کہ حضرت نوح د‏‏ی نبوت تے رسالت وی عالمی سی۔ لیکن بعض اہل سنت علماء معتقد نيں کہ انہاں د‏‏ی دعوت جہانی نئيں بلکہ فقط اپنی قوم کلدہ تے آشور دے نال مختص سی جو فلسطین، شامات تے عراق وچ سکونت پذیر سن ۔

علامہ طباطبایی سورہ ہود د‏‏ی آیت 19 تو‏ں 35 د‏‏ی تفسیر دے دوران حضرت نوحؑ کy بعض وعظ و نصائح (مانند شرک تے بت پرستی تو‏ں منع کرنا) ہور انہاں د‏‏ی دعوت دے رد وچ مشرکین د‏‏ی طرف تو‏ں پیش کرنے والے دلائل (جداں نوح دا انہاں د‏‏ی طرح بشر ہونا تے جھوٹھ دا الزام) اسی طرح حضرت نوح د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں نو‏‏ں دتے گئے جوابات (نبوت تے رسالت دے عوض کوئی مزدوری وغیره دا دریافت نہ کرنا) وغیره بہت زیادہ مشابہت رکھدے نيں ساڈے نبی حضرت محمدؐ دے نال، انہاں دے بقول چونکہ انہاں دو پیغمبراں دے احتجاجات تے وعظ و نصائح تقریبا اک جداں نيں ہور خدا نے وی حضرت محمدؐ اُتے مشرکین مکہ د‏‏ی طرف تو‏ں لگائے گئے الزامات نو‏‏ں حضرت نوح د‏‏ی داستان وچ انہاں اُتے لگائے گئے الزامات اُتے عطف کیتا ا‏‏ے۔ اس مشابہت د‏‏ی دوسرے مفسرین تے محققاں نے وی تائید کیندی ا‏‏ے۔

طولانی عمر

قرآن کریم وچ سورہ عنکبوت د‏‏ی آیت نمبر 14 وچ حضرت نوح د‏‏ی عمر نو‏‏ں طوفان تو‏ں پہلے 950 سال دسیا گیا اے لیکن چونکہ انہاں د‏‏ی ٹوٹل عمر دے بارے وچ کسی وی منابع وچ کوئی حتمی گل موجود نئيں اے اسلئی انہاں د‏‏ی عمر دے بارے وچ اختلاف جایا جاندا ا‏‏ے۔ تاریخی منابع من جملہ توریت وچ آپ د‏‏ی عمر 930 سال تو‏ں 2500 سال تک بیان ہوئی ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی زندگی دے دوسرے واقعات جداں انہاں د‏‏ی مبعوث بہ رسالت ہونے د‏‏ی تریخ، طوفان دے بعد انہاں د‏‏ی عمر وی انہاں د‏‏ی اصل عمر د‏‏ی طرح مورد اختلاف واقع ہوئے نيں۔

نعمت اللہ جزایری معتقد نيں کہ اکثر شیعہ معتبر احادیث دے مطابق حضرت نوح د‏‏ی عمر2500 سال ا‏‏ے۔ علامہ طباطبایی نے وی اس سلسلے وچ لکھیا اے کہ قرآن د‏‏ی تصریح دے مطابق حضرت نوح نے طوفان تو‏ں پہلے 950 سال عمر کيتیاں نيں اس تو‏ں پتہ چلدا اے کہ حضرت نوح نے بہت لمبی عمر کيتیاں نيں تے ایہ طولانی عمر نہ کوئی معجزہ سی تے نہ ہی اس زمانے دے سالاں د‏‏ی مقدار اس زمانے دے سالاں د‏‏ی مقدرا تو‏ں متفاوت نيں۔ آپ فرماندے نيں کہ حضرت نوح د‏‏ی عمر طبیعی طور اُتے طولانی سی تے ہن تک طولانی عمر دے محالات وچو‏ں ہونے اُتے کوئی دلیل وی قائم نئيں کيت‏‏ی جا سکی ا‏‏ے۔

عمر دا طولانی ہونا، مؤمناں د‏‏ی رسی وچ تأخیر، تمام کافراں دا ختم ہونا تے دعوت دا جہانی تے عالمی ہونا اوہ شباہتاں نيں جنہاں نو‏ں بعض روایات وچ آپ تے امام زمانہؑ دے درمیان موجود نيں۔ بعض علماء امام زمانہؑ د‏‏ی طولانی عمر نو‏‏ں طبیعی قرار دینے دے لئی حضرت نوحؑ د‏‏ی عمر د‏‏ی مثال دیندے نيں۔

قرآن کریم وچ تذکرہ

حضرت نوح انہاں 26 پیغمبراں وچو‏ں اک نيں جنہاں دے ناں قرآن وچ ذکر ہوئے نيں۔ قرآن وچ آپ دے ناں تو‏ں اک سورہ وی اے، اس دے علاوہ قرآن مجید دے 28 پارےآں وچ 43 مرتبہ آپ دا ناں ذکر ہويا ا‏‏ے۔ قرآن کریم وچ حضرت نوح د‏‏ی داستان نو‏‏ں مختصر طور اُتے بیان کیتا اے تے انہاں د‏‏ی زندگی دے تمام واقعات د‏‏ی طرف اشارہ نئيں کیتا گیا ا‏‏ے۔

قرآن وچ حضرت نوحؑ دے ناں دا مطالعہ درج ذیل جدول وچ کیہ جا سکدا اے:

ردیف	سورہ نمبر	سورت دا ناں	آیت نمبر	ردیف	سورہ نمبر	سورت دا ناں	آیت نمبر
1	3	آل عمران	23	15	29	عنکبوت	14
2	4	نساء	163	16	33	احزاب	7
3	6	انعام	84	17	37	صافات	75-79
4	7	اعراف	59-69	18	26	شعرا	105-106-116
5	9	توبہ	70	19	38	ص	12
6	10	یونس	71	20	40	غافر	5-31
7	11	ہود	25-32-36-42-45-46-48-89	21	42	شوری	132
8	14	ابراہیم	9	22	50	ق	12
9	17	اسراء	3 -7	23	51	ذاریات	46
10	19	مریم	58	24	53	نجم	52
11	21	انبیاء	76	25	54	قمر	9
12	22	حج	42	28	26	حدید	26
13	23	مؤمنون	23	27	66	تحریم	10
14	25	فرقان	37	28	71	نوح	1-21-26

قرآن د‏‏ی بعض سورتاں وچ حضرت نوح د‏‏ی داستان اجمالی طور اُتے جدو‏ں کہ بعض سورتاں وچ تفصیلی طور اُتے آئی ا‏‏ے۔ جنہاں سورتاں وچ ایہ داستان تفصیلی طور اُتے آئی اے انہاں وچ سورہ اعراف، آیت نمبر 59 تو‏ں 69 تک، سورہ ھود، آیت نمبر 25 تو‏ں 49 تک، سورہ مؤمنون، آیت نمبر 23 تو‏ں 30 تک، سورہ شعرا، آیت نمبر 105 تو‏ں 122 تک، سورہ قمر، آیت نمبر 9 تو‏ں 17 تک تے سورہ نوح دا ناں لیا جا سکدا ا‏‏ے۔ قرآن کریم حضرت نوح د‏‏ی داستان دے ضمن وچ جنہاں مطالب د‏‏ی طرف اشارہ کیتا گیا اے اوہ درج ذیل نيں:

1. حضرت آدمؑ تے حضرت نوحؑ د‏‏ی نبوت دے بعد انسان دا اپنی فطرت تو‏ں تدریجا انحراف تے اس دے نتیجے وچ مختلف طبقات‏ی درجات دا پیدا ہونا۔
2. حضرت نوح د‏‏ی شریعت تے پیغمبراں دے درمیان انہاں دا مقام۔
3. تبلیغ رسالت وچ حضرت نوح د‏‏ی طاقت فرسا جد و جہد
4. حضرت نوح دا اپنی قوم دے درمیان رہنے د‏‏ی مدت
5. حضرت نوح دا كشتی بنانا
6. طوفان د‏‏ی شکل وچ عذاب الہی دا نزول
7. حضرت نوح دا اپنے ساتھیاں سمیت زمین اُتے اتر آنا تے داستان دا اختتام
8. حضرت نوح دے بیٹے د‏‏ی کہانی۔
9. حضرت نوحؑ د‏‏ی خصوصیتاں (اولوا العزم پیغمبراں وچو‏ں پہلا پیغمبر ہونا تے موجودہ نسل آدم دا دوسرا باپ ہونا وغیرہ)

اخلاقی خصوصیات

شیعہ احادیث وچ حضرت نوح دے چند اخلاقی فضائل دا ذکر آیا اے، من جملہ انہاں خصوصیات وچ شکر گزار ہونا تے جدو‏ں وی کوئی لباس پہنے یا کوئی چیز کھائے پئے تاں خدا د‏‏ی حمد و ثنا کرنے نو‏‏ں انہاں د‏‏ی خصوصیات وچو‏ں ذکر کیتا گیا ا‏‏ے۔ امام باقرؑ تے امام صادقؑ تو‏ں نقل ہويا اے کہ حضرت نوح ہر صبح و شام کہیا کردے سن : "خدایا وچ تینو‏ں گواہ بناندا ہاں کہ میرے اُتے ہر صبح و شام دینی تے دنیوی حوالے تو‏ں جو وی نعمتاں نازل ہُندیاں نيں اوہ تیری طرف تو‏ں اے، خدایا تاں یکتا اے تے تیرا کوئی شریک نئيں، تمام تعریفاں تیرے لئے سزاوار نيں ایتھ‏ے تک کہ تاں میرے تو‏ں راضی ہوئے۔"

اسی طرح بہت ساری احادیث وچ نقل ہويا اے کہ حضرت نوح نے طولانی عمر پانے د‏‏ی باوجود ایتھ‏ے تک کہ آپ "شیخ الانبیاء" دے ناں تو‏ں معروف ہوئے، جدو‏ں ملک الموت آپ د‏‏ی قبض روح دے لئی آئے تاں آپ اس وقت دُھپ وچ بیٹھے ہوئے سن سایے وچ جانے د‏‏ی اجازت منگی، اس وقت ملک الموت نے آپ تو‏ں سوال کیتا دنیا نو‏‏ں کیسا پایا؟ تاں حضرت نوح نے جواب دتا اس دنیا وچ جو کچھ میرے نال ہويا اس د‏ی مثال ایسی سی جداں وچ دُھپ تو‏ں سائے وچ آیا ہون۔

ادبی تے ہنری فن پارےآں وچ داستان نوح د‏‏ی عکاسی

دنیا د‏‏ی مختلف رہتل و سبھیاچار حضرت نوح د‏‏ی داستان تو‏ں براہ راست متاثر ہُندی رہی ا‏‏ے۔ دنیا د‏‏ی مختلف زباناں وچ بہت سارے عرفاتے شاعر نے اس داستان د‏‏ی تشریح کيتیاں نيں۔ اسلامی فن مصوری وچ وی اس داستان اُتے متعدد فن پارے وجود وچ آئے نيں۔ اسی طرح اس داستان اُتے مختلف فلماں وی مختلف زباناں وچ سینما گھراں د‏‏ی زینت بنی نيں۔

متعلقہ صفحات

حوالے