Wojskowe Służby Informacyjne (WSI), Inspektorat Wojskowych Służb Informacyjnych wraz z podległymi jednostkami organizacyjnymi resortu obrony narodowej – istniejąca w latach 1991–2006 polska służba specjalna realizująca w szczególności zadania w zakresie wywiadu wojskowego oraz kontrwywiadu wojskowego podległa Ministrowi Obrony Narodowej, działająca na rzecz Sił Zbrojnych RP.
Podczas zmian politycznych w Polsce z 1989 postanowiono także zreorganizować cywilne i wojskowe służby specjalne, czyli działającą od 1957 służbę odpowiedzialną m.in. za kontrwywiad wojskowy – Wojskową Służbę Wewnętrzną – oraz służbę wywiadu wojskowego działającą od 1951 pod nazwą Zarządu II Sztabu Generalnego WP.
Pierwszą wielką reorganizację wojskowych służb specjalnych podjęto 27 lipca 1990, częściowo wzorując się na przykładzie przedwojennej organizacji wojskowych służb specjalnych II RP, włączając część dotychczasowej WSW do Zarządu II Sztabu Generalnego WP. Nazwę zmieniono na Zarząd II Wywiadu i Kontrwywiadu Sztabu Generalnego WP. Struktury likwidowanej WSW podzielono na dwie części. Zarząd I, III i IV Szefostwa WSW zajmujące się kontrwywiadem wojskowym weszły w skład Zarządu II Wywiadu i Kontrwywiadu SG WP. Druga część, tj. Zarząd II Szefostwa WSW z jego terenowymi komórkami organizacyjnymi, które były odpowiedzialne za pracę prewencyjno-dochodzeniową, utworzyły Żandarmerię Wojskową. Stan osobowy wojskowych służb specjalnych w toku tej reorganizacji zredukowano o ok. 40%.
Zarządem II Wywiadu i Kontrwywiadu Sztabu Generalnego Wojska Polskiego kierował gen. Stanisław Żak, a jego zastępcą był płk Henryk Michalski; pionem kontrwywiadu wojskowego kierował płk Lucjan Jaworski.
Organizacja Zarządu II Wywiadu i Kontrwywiadu SG WP funkcjonowała do 22 lipca 1991, kiedy to powołano Wojskowe Służby Informacyjne (WSI) już niewchodzące w skład Sztabu Generalnego WP.
Od momentu powstania do sierpnia 2003 WSI działały na podstawie znowelizowanej Ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej z 21 listopada 1967, której art. 15 stanowił:
Wojskowe Służby Informacyjne wykonują zadania związane z rozpoznawaniem i przeciwdziałaniem zagrożeniom godzącym w obronność Państwa oraz naruszeniom tajemnicy państwowej w zakresie obronności, jak również przygotowują dla organów państwowych informacje i analizy istotne dla obronności Państwa
Funkcjonowanie WSI regulowały także: decyzja Ministra ON z dnia 22 sierpnia 1991, art. 2 Ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa stwierdzający, że analogiczne zadania realizują „służby wywiadu i kontrwywiadu” podległe Ministrowi ON, ustawa o ochronie informacji niejawnych z dnia 22 stycznia 1999, która mówiła o WSI jako o jednej ze służb ochrony państwa oraz odpowiednich przepisów ustawy o powołaniu Agencji Wywiadu i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Konkretne uregulowania prawne zostały zawarte dopiero w uchwalonej 9 lipca 2003 Ustawie o Wojskowych Służbach Informacyjnych. Według tej ustawy obowiązującej od 23 sierpnia 2003 roku do momentu likwidacji do zadań WSI należało:
Od utworzenia w 1991 do 1994 Wojskowe Służby Informacyjne podlegały bezpośrednio Ministrowi ON i były usytuowane w strukturze Ministerstwa Obrony Narodowej jako Inspektorat Wojskowych Służb Informacyjnych. W lutym 1994 zostało powołane Biuro Ministra Obrony Narodowej do Spraw Służb Informacyjnych, a WSI do 1996 podporządkowano Szefowi Sztabu Generalnego WP. Z tą decyzją jest powiązana działalność prezydenta Wałęsy i tzw. Obiad drawski. Pod koniec 1995 (po przegranych przez Wałęsę wyborach prezydenckich), WSI ponownie powróciły pod kontrolę cywilną Ministra ON, pozostało tak aż do likwidacji WSI.
Zadania wywiadu i kontrwywiadu wojskowego PRL skupiały się głównie na działaniach przeciwko krajom NATO, co wywodziło się z przynależności Sił Zbrojnych PRL do Układu Warszawskiego. Po zmianach ustrojowych zadania służb wywiadu i kontrwywiadu wojskowego, a zwłaszcza kierunek ich wykonywania, uległy modyfikacji.
Wojskowe Służby Informacyjne posiadały uprawnienia do prowadzenia niejawnych czynności operacyjno-rozpoznawczych (metody i środki pracy operacyjnej) i analityczno-informacyjnych. Nie wyposażono ich jednak w prawo wykonywania czynności procesowych (uprawnienia śledcze):
WSI także zabezpieczały działanie polskich kontyngentów wojskowych.
Ujawniono kilka przypadków szpiegostwa w tej służbie specjalnej, skazano kilku żołnierzy – agentów wywiadu. Zarząd Kontrwywiadu UOP ujawnił szpiegostwo żołnierzy WSI na rzecz Federacji Rosyjskiej, zostali skazani na ok. 5 lat więzienia. Pokazuje to brak należytej kontroli własnych żołnierzy przez WSI. Przez cały okres funkcjonowania WSI ta instytucja nie złapała żadnego szpiega FR.
Do wykonania zadań postawionych przed WSI, zarówno na terenie kraju, jak i poza jego granicami, służyły niżej wyszczególnione piony organizacyjne Inspektoratu WSI MON, stanowiącego centralę wojskowego wywiadu i kontrwywiadu, które początkowo składały się z:
Całość kadry Wojskowych Służb Informacyjnych tworzyła korpus osobowy kadry zawodowej Wojskowych Służb Informacyjnych. Święto WSI obchodziło 25 października. W oznaczeniu numeracyjnym jednostek wojskowych WSI posiadało oznaczenie Jednostka Wojskowa numer 3362 (JW 3362).
Według ustawy z 2003 roku nową strukturę organizacyjną WSI tworzyły:
Obok scentralizowanych zarządów i biur WSI na obszarze kraju i nie tylko działały jego terenowe i specjalistyczne jednostki organizacyjne w postaci ekspozytur i inspektoratów WSI.
Propozycja likwidacji WSI była zawarta w tzw. pakcie stablizacyjnym, porozumieniu podpisanym w lutym 2006 przez Jarosława Kaczyńskiego (PiS), Romana Giertycha (LPR) i Andrzeja Leppera (Samoobrona) w celu umożliwienia działania mniejszościowego rządu Kazimierza Marcinkiewicza. W 2006 Sejm podjął decyzję o likwidacji WSI (za było 375 posłów, przeciw 48). W miejsce WSI powołano SKW i SWW. Likwidatorem WSI został Antoni Macierewicz, nominowany także na stanowisko wiceministra Obrony Narodowej. Zostały one ostatecznie zlikwidowane 30 września 2006.
Wynikiem prac Komisji Weryfikacyjnej był tzw. „Raport o działaniach żołnierzy i pracowników WSI oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujących zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego przed wejściem w życie ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Służbach Informacyjnych wykraczających poza sprawy obronności państwa i bezpieczeństwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” z 16 lutego 2007, dokumentujący pozaprawne działania tych służb. Wraz z publikacją raportu do prokuratury zostało skierowane kilkanaście doniesień o popełnieniu przestępstwa. Informacje o tym trafiały do gazet i innych mediów jeszcze przed odtajnieniem i opublikowaniem raportu.
Raport wymieniał m.in. następujące zarzuty względem WSI:
Faktyczna likwidacja trwała około pół roku: od 30 września 2006 do 16 lutego 2007.
Według opinii posła PO, Konstantego Miodowicza, wielu funkcjonariuszy NATO było zaniepokojonych ujawnianiem żołnierzy WSI w związku „z osłabieniem potencjałów wywiadowczych naszego kraju, ale i sojuszu atlantyckiego”.
Życie Warszawy wskazało, że to właśnie Zarząd Wywiadu WSI odpowiadał za skandal międzynarodowy w związku z rzekomym odnalezieniem w Iraku objętych embargiem francusko-niemieckich rakiet obrony przeciwlotniczej Roland, wyprodukowanych rzekomo w 2003 oraz rzekomej broni chemicznej. W późniejszym terminie wszystkie doniesienia o nielegalnych znaleziskach zdementowano.
Dowództwo WSI twierdziło, że WSI nie wiedziały od początku o znalezisku. Wypowiedzi gen. bryg. Dukaczewskiego były od początku ostrożne. Według PAP jeden z byłych generałów armii irackiej podał, że rakiety Roland mogły być kupowane, dziennikarze nie podali na to żadnych dowodów.
W Komisji Weryfikacyjnej zasiadały 24 osoby:
W 2007 doszło do zmiany części składu Komisji Weryfikacyjnej:
Raport z prac komisji weryfikacyjnej został przetłumaczony na języki angielski i rosyjski, przy czym to ostatnie tłumaczenie wyzwało skandal ze względu na jego ukończenie przed oficjalną publikacją raportu na język polski oraz osobę tłumaczki. Raport wyzwał duże zainteresowanie w mediach rosyjskich ze względu na ujawnienie z imienia i nazwiska osób, które pracowały dla WSI w Iraku i Afganistanie.
Komisja Likwidacyjna, działająca od 22 lipca do 30 października 2006, miała za zadanie inwentaryzację majątku trwałego i zasobów ludzkich likwidowanych decyzją Sejmu RP WSI i działała niezależnie od komisji weryfikacyjnej z Antonim Macierewiczem na czele. Liczyła 24 osoby, w tym 15 żołnierzy lub pracowników WSI. Na czele komisji stał Sławomir Cenckiewicz, zastępcą wybrano Piotra Woyciechowskiego a funkcję sekretarza pełnił Filip Musiał z oddziału IPN w Krakowie. Pełny skład komisji i jej prace zostały utajnione.
W 2022 roku Tomasz L. jeden z członków Komisji Likwidacyjnej WSI, został zatrzymany przez ABW pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Rosji.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Wojskowe Służby Informacyjne, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.