Stanko Todorow Georgijew (bułg.
Станко Тодоров, ur. 10 grudnia 1920 w Klenowiku koło Pernika, zm. 17 grudnia 1996 w Sofii) – bułgarski działacz komunistyczny i polityk, od początku lat 40. XX wieku członek Bułgarskiej Partii Komunistycznej, od 1954 roku przez niemal czterdzieści lat deputowany do Zgromadzenia Narodowego. Jego kariera polityczna rozpoczęta w wieku szesnastu lat w Komsomole im. Georgi Dimitrowa wiodła przez stanowiska ministra rolnictwa (1952–1957), członka Biura Politycznego KC BPK (od 1961), aż do funkcji premiera-sukcesora Todora Żiwkowa (1971–1981) oraz przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego (1981–1990). Pod koniec lat 80. stanął na czele grupy tzw. reformatorów, którzy odsunęli Żiwkowa od władzy w partii i, zdając sobie sprawę z nieuchronności zmian, zaakceptowali pokojowe przejście do systemu demokracji parlamentarnej.
Pełne imię i nazwisko | Stanko Todorow Georgijew |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | 10 grudnia 1920 |
Data śmierci | 17 grudnia 1996 |
Premier Bułgarii | |
Okres | od 7 lipca 1971 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Minister rolnictwa | |
Okres | od 3 września 1952 |
Poprzednik | Nikoła Stoiłow |
Następca | Iwan Prymow |
Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego | |
Okres | od 16 czerwca 1981 |
Poprzednik | Władimir Bonew |
Następca | |
p.o. Prezydenta Republiki Bułgarskiej | |
Okres | od 6 lipca 1990 |
Poprzednik | |
Następca | Nikołaj Todorow (p.o.) |
W wieku szesnastu lat przerwał naukę, wstąpił do Komsomołu im. Georgi Dimitrowa i aktywnie zaangażował się w jego działalność. W 1943 roku zapisał się do – ciągle istniejącej nielegalnie – Bułgarskiej Partii Komunistycznej, a rok później uczestniczył w zorganizowanym przez nią zamachu stanu, w którego wyniku komuniści na blisko pięćdziesiąt lat przejęli władzę w Bułgarii.
Niedługo potem został zauważony przez władze KC Komsomołu w Sofii. W 1950 roku trafił do Komitetu Regionalnego BPK.
We wrześniu 1952 roku, w wieku zaledwie trzydziestu dwu lat, został ministrem rolnictwa w rządzie Wyłko Czerwenkowa. Pełnił tę funkcję przez pięć kolejnych lat, także w gabinecie kierowanym przez Antona Jugowa. Po rozliczeniach wewnątrzpartyjnych 1956 roku, w wyniku których z BPK wyrzuceni zostali m.in. odpowiedzialni za masowe represje z czasów stalinizmu Czerwenkow i Jugow, młodzi, mniej znani działacze, tacy jak Todorow, zajęli bardziej eksponowane miejsca w hierarchii partyjnej i stali się twarzami dla „nowego otwarcia”.
Od 1954 roku (do 1990) Todorow przez osiem kadencji był deputowanym do Zgromadzenia Narodowego. Na przełomie lat 50. i 60. awansował do ścisłego kierownictwa partii – w 1961 roku został członkiem Biura Politycznego KC BPK, a rok później wiceprzewodniczącym Komitetu Stałego Rady Ministrów, odpowiedzialnym za ustalanie programu pracy rządu.
W lipcu 1971 roku I sekretarz BPK Todor Żiwkow zrezygnował z funkcji premiera i został pierwszym przewodniczącym Rady Państwowej Bułgarskiej Republiki Ludowej, której powołanie oznaczało – w praktyce – ustanowienie jednowładztwa w Bułgarii. Na nowego szefa rady ministrów desygnował Todorowa. Nowy premier, chociaż zaliczał się do dwu najważniejszych osób w państwie, w dużej mierze był wykonawcą poleceń przewodniczącego Żiwkowa. Todorow pełnił swoje obowiązki przez dziesięć lat i do dziś jest najdłużej urzędującym premierem Bułgarii.
Po odejściu z rządu przez dwie kadencje (czerwiec 1981-marzec 1986 i czerwiec 1986-kwiecień 1990) był przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego.
Pod koniec lat 80., na fali procesów demokratyzujących w innych państwach bloku wschodniego, w Bułgarii stopniowo rozpoczęto ujawnianie informacji o tragicznej sytuacji gospodarczej kraju oraz o zbrodniach okresu stalinowskiego i postalinowskiego, w których udział mieli przedstawiciele ówczesnej władzy. Duże poparcie społeczne dla ruchów opozycyjnych, które 7 grudnia 1989 roku zjednoczyły się w Związek Sił Demokratycznych, sprawiło, że niektórzy przedstawiciele obozu rządowego zaczęli zgłaszać potrzebę rozpoczęcia programu poważnych reform w państwie, głównie po to, aby nie dopuścić do utraty władzy. Wśród tzw. reformatorów znalazł się, oprócz młodszych członków BPK (takich jak minister spraw zagranicznych Petyr Mładenow, premier Georgi Atanasow i szef MON gen. Dobri Dobricz), także siedemdziesięcioletni Todorow. W dużej mierze dzięki jego wpływom na grudniowym posiedzeniu Biura Politycznego KC sprzeciwiający się reformom Żiwkow został odsunięty od władzy, a niedługo potem komuniści spotkali się z opozycją przy Okrągłym Stole.
Todorow wystartował w pierwszych półdemokratycznych wyborach parlamentarnych w Bułgarii (1990). Wywalczył mandat deputowanego, jednak wkrótce zrezygnował z zasiadania w Konstytuancie, tłumacząc się kłopotami zdrowotnymi. Jednym z zadań Wielkiego Zgromadzenia Narodowego był wybór nowego prezydenta; wobec dużej różnicy zdań i przedłużających się dyskusji jako tymczasowego prezydenta parlamentarzyści zaakceptowali kandydaturę właśnie Todorowa, który pełnił tę funkcję przez niecałe dwa tygodnie.
Był jednym z inicjatorów przekształcenia BPK w Bułgarską Partię Socjalistyczną. W latach 1990–1994 zasiadał w jej prezydium.
Po upadku komunizmu pojawiły się wobec niego oskarżenia o korupcję i malwersacje finansowe z czasu, kiedy był premierem. Jednak w 1996 roku, krótko przed jego śmiercią, Bułgarski Sąd Najwyższy oddalił wobec niego wszystkie zarzuty.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Stanko Todorow, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.