Msza Świętego Grzegorza: Temat w sztuce chrześcijańskiej

Legenda głosi, że papież Grzegorz I odprawiając mszę świętą w kościele Santa Croce in Gerusalemme w Rzymie zwątpił w prawdziwość przeistoczenia. Wówczas pojawił się Chrystus, jako Mąż Boleści z narzędziami swojej męki, a jego krew popłynęła w kielichu.

Najstarszym przedstawieniem tej legendy jest ikona mozaikowa z przełomu XIII i XIV wieku, która znajduje się w skarbcu kościoła Santa Croce in Gerusalemme. W drugiej połowie XV wieku motyw ten rozprzestrzenił się zwłaszcza na terenach na północ od Alp.

• A. Thomas: Gregoriusmesse. In: Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 2. Freiburg i. Br. 1970, Sp. 199-202
• J. de Borchgrave d'Altena: La messe de Saint Grégoire. In: Bulletin des Musées Royaux des Beaux Arts 8 (1959), S. 3-34
• P. Jezler (Hrsg.): Himmel, Hölle, Fegefeuer. Das Jenseits im Mittelalter. Katalogbuch. Zürich 1994
• A. Gormanns, Th. Lentes (Hrsg.): Das Bild der Erscheinung. Die Gregorsmesse im Mittelalter. (= KultBild 3). Berlin 2007
• P. Hawel: Gregoriusmesse. In: Lexikon zur Kunst & Geschichte abendländischer Kultur. Hawel Verlag, München 2005, ISBN 3-9810376-0-X
• Esther Meier: Die Gregorsmesse. Funktionen eines spätmittelalterlichen Bildtypus. Böhlau, Köln u. a. 2006, ISBN 978-3-412-11805-1