Ludmiła Aleksiejewa: Rosyjska dysydentka, obrończyni praw człowieka

20 lipca 1927 w Eupatorii, zm. 8 grudnia 2018 w Moskwie) – rosyjska działaczka polityczna i dysydentka, obrończyni praw człowieka. Członkini stowarzyszenia Moskiewska Grupa Helsińska.

Ludmiła Aleksiejewa

Ludmiła Aleksiejewa (2011)
Imię i nazwisko	Sławinska
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1927 Eupatoria
Data i miejsce śmierci	8 grudnia 2018 Moskwa
Rodzaj działalności	ochrona praw człowieka
Przynależność	Moskiewska Grupa Helsińska
Odznaczenia
Multimedia w Wiki Commons
Strona internetowa

Młodość

W dzieciństwie jej rodzina przeniosła się z Krymu do Moskwy. Początkowo mieszkali w baraku w dzielnicy Ostankino, a w 1937 przenieśli się do mieszkania wielorodzinnego (komunałki) w centrum Moskwy. Rodzice Ludmiły zajmowali się pracę naukową, a wychowaniem dziecka zajmowała się babka.

Agresja III Rzeszy na Związek Radziecki w 1941 zastała Ludmiłę w Teodozji, gdzie wyjechała wraz z babką na letni wypoczynek. W 1942 jej ojciec zginął na froncie, a 15-letnia Ludmiła przeniosła się do Iżewska, gdzie przebywała jej matka i rozpoczęła kurs pielęgniarski. W 1943 powróciła do Moskwy, gdzie pracowała przy budowie metra.

Studiowała historię i archeologię na Uniwersytecie Moskiewskim, po studiach prowadziła zajęcia z historii na uniwersytecie robotniczym. W 1952 wstąpiła do KPZR. Po śmierci Józefa Stalina w 1953 zrezygnowała z kariery naukowej i podjęła pracę redaktora w Wydawnictwie Nauka.

Działalność w ruchu dysydenckim

W latach 60. mieszkanie Aleksiejewej stało się miejscem spotkań inteligencji moskiewskiej, w tym środowisk dysydenckich związanych z wydawaniem druków samizdatowych. W 1966 Aleksiejewa zaangażowała się w wystąpienia w obronie uwięzionych pisarzy-dysydentów Julija Daniela i Andrieja Siniawskiego. Pod koniec lat 60. włączyła się w kampanię petycyjną związaną z procesem Aleksandra Ginzburga i Jurija Gałanskowa. W kwietniu 1968 została wyrzucona z partii i zwolniona z pracy. Od 1968 Aleksiejewa jako maszynistka zajmowała się wydawaniem „Kroniki wydarzeń bieżących” – biuletynu środowiska dysydenckiego. W związku ze swoją działalnością była wielokrotnie zatrzymywana i przesłuchiwana.

W 1976 na prośbę Jurija Orłowa weszła w skład Moskiewskiej Grupy Helsińskiej – pierwszej organizacji niezależnej powołanej w ZSRR, która zajmowała się kwestią praw człowieka (nazwa pochodziła od Porozumień Helsińskich). Jej mieszkanie stało się nieformalną kancelarią Grupy, a ona sama redaktorem i archiwistą. Jej podpis znalazł się na 19 dokumentach programowych Grupy. W lutym 1977 pod groźbą aresztowana Ludmiła Aleksiejewa została zmuszona do emigracji i wyjazdu do USA. Na emigracji zajmowała się dokumentowaniem działań środowisk dysydenckich, współpracowała także z rozgłośniami „Radio Swoboda” i „Głos Ameryki”.

Działalność na rzecz społeczeństwa obywatelskiego

W 1993 Aleksiejewa wróciła do Rosji, a trzy lata później znalazła się na czele Moskiewskiej Grupy Helsińskiej. Od 1998-2004 była przewodniczącą Międzynarodowej Federacji Helsińskiej. Od 2002 działała w składzie Komisji Praw Człowieka przy Prezydencie Rosji. Głównym obszarem jej stało się tworzenie w Rosji społeczeństwa obywatelskiego i walka z antydemokratycznymi posunięciami władz rosyjskich. W 2004 wspólnie z Garri Kasparowem tworzyła Wszechrosyjski Kongres Obywatelski, a od 2009 brała udział w ruchu obywatelskim „Strategia-31” i organizowała mityngi na Placu Tryumfalnym w Moskwie, w obronie art. 31 Konstytucji Federacji Rosyjskiej (o swobodzie zgromadzeń).

Otwarcie krytykowała rządy prezydenta Władimira Putina i sprzeciwiała się wywołanymi przez rosyjskie władze konfliktom zbrojnym w Gruzji i na Ukrainie.

Jej uroczystości pogrzebowe odbyły się 11 grudnia 2018 w Domu Dziennikarza w centrum Moskwy.

• Oficer Legii Honorowej (Francja, 2007)
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2009)
• Krzyż Kawalerski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa, 2008)
• Order Krzyża Ziemi Maryjnej III klasy (Estonia, 2012)
• Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2018, pośmiertnie)
• Państwowa Nagroda Federacji Rosyjskiej (2017)
• Nagroda Sacharowa (2009)
• Nagroda im. Olofa Palmego (2004)
• Nagroda Praw Człowieka im. Václava Havla (2015)

Ludmiła Aleksiejewa była żoną matematyka Nikołaja Wiliamsa. Miała dwóch synów z pierwszego małżeństwa, z Walentinem.

• „Алфавит инакомыслия”. Людмила Алексеева (ros.), www.svobodanews.ru [dostęp 2012-09-18]
• Людмила Алексеева: Принципы демократии едины для всех (ros.), www.uudised.err.ee [dostęp 2012-09-18]
• Алексеева Людмила Михайловна. mhg.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-30)]. (ros.)., www.mhg.ru [dostęp 2012-09-18]