De Verklaring van de rechten van de mens en de burger (Frans: Déclaration des droits de l'homme et du citoyen) is een tekst over grondrechten en democratie die van 20 tot 26 augustus 1789 is aangenomen door de Nationale Grondwetgevende Vergadering tijdens de Franse Revolutie.
Het is een fundamentele en enigszins abstracte tekst die berust op denkbeelden uit de Verlichting. Hij bestaat uit een preambule gevolgd door 17 artikelen. De opstelling ervan kaderde binnen discussies over de nieuwe Franse grondwet. De constitutionele waarde van de Verklaring wordt sinds 1971 erkend door Grondwettelijke Raad, waardoor ze bij de hoogste normen hoort in het positief recht van Frankrijk.
De discussie over de Verklaring begon op 9 juli 1789 in de Nationale Grondwetgevende Vergadering. Het idee van Jean-Joseph Mounier was om de nieuwe grondwet te laten voorafgaan door een meer abstracte verklaring. Op 11 juli presenteerde La Fayette een ontwerp voor de Verklaring. In de nacht van 4 augustus werd in een tumultueuze vergadering besloten tot het afschaffen van de feodale rechten (jacht- en visrecht) van het ancien régime. Er volgde een felle discussie over de formulering van het eigendomsrecht, volgens Mounier essentieel voor wat er nog zou komen. De formulering van de eerste drie artikelen is overgenomen van Mounier. In het zesde artikel over de algemene wil is de invloed van Rousseau te herkennen. De laatste artikelen zijn aangenomen op 26 augustus 1789.
Koning Lodewijk XVI weigerde aanvankelijk de Verklaring af te kondigen. Op 5 oktober hielden vrouwen een Mars op Versailles onder begeleiding van markies de La Fayette en de Nationale Garde om hun grieven kenbaar te maken. Woorden gebruikend uit een recent spektakel, gingen ze op zoek naar "de bakker, de bakkersvrouw en het bakkersgastje" (zijnde de koninklijke familie). Lodewijk XVI ontving hen, beloofde brood en verleende diezelfde dag nog de koninklijke afkondiging. De volgende dag kwamen de vrouwen terug. Ze drongen het paleis binnen, doodden enkele lijfwachten en dwongen de koning naar de Tuilerieën te verhuizen te midden van zijn volk. Zijn lijfwacht werd vervangen door leden van de Nationale Garde.
De wortels van de Verklaring liggen in ideeën van Verlichtingsfilosofen (John Locke over natuurrecht en tolerantie; Jean-Jacques Rousseau over de gelijkheid van alle mensen in Het maatschappelijk verdrag; Charles de Montesquieu over de scheiding der machten in Over de geest van de wetten). De Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring zou eveneens van invloed zijn geweest.
Verklaring van de rechten van de mens en van de burger (Déclaration des droits de l'homme et du citoyen, 26 augustus 1789)
De afgevaardigden van het Franse volk, in nationale vergadering bijeengekomen, beschouwen het onbekend zijn met, het vergeten of minachten van de rechten van de mens als de enige oorzaken van het algemeen ongelukkig zijn en de verdorvenheid der regeringen; daarom hebben zij besloten om de natuurlijke, onvervreemdbare en heilige rechten van de mens in een plechtige verklaring uiteen te zetten, opdat de gehele samenleving altijd over deze verklaring zal kunnen beschikken en zich haar rechten en plichten voortdurend zal herinneren; opdat de handelingen van de wetgevende en uitvoerende macht op ieder ogenblik met het einddoel van alle politieke bepalingen vergeleken en zo beter gecontroleerd kunnen worden; opdat de op eenvoudige en onweerlegbare principes gegrondveste eisen van de burgers in de toekomst steeds op het in stand houden van de grondwet en het algemeen welzijn gericht mogen zijn.
Bijgevolg erkent en verklaart de nationale vergadering in aanwezigheid en onder bescherming van het Opperwezen, de volgende rechten van de mens en van de burger:
De verklaring werd opgenomen in de Franse Grondwet van 1791 en heeft als voorbeeld gediend voor latere mensenrechtenverklaringen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa. Sinds de grondwetsherziening van 1848 bevat ook de Nederlandse Grondwet een lijst met grondrechten. Sommige van die grondrechten waren al veel ouder, zoals het recht op individuele vrijheid van godsdienst dat als artikel 13 was opgenomen in de Unie van Utrecht (1579).
Het werk van Thomas Paine over de Rights of Man is een van de best verkochte boeken uit de Engelse geschiedenis.
Bronnen, noten en/of referenties |
This article uses material from the Wikipedia Nederlands article Verklaring van de rechten van de mens en de burger, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). De inhoud is, tenzij anders aangegeven, beschikbaar onder CC BY-SA 4.0 Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Nederlands (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.