Thomas Stephen Szasz, geboren als Szász Tamás István (Boedapest, 15 april 1920 – 8 september 2012) was een Hongaars psychiater en wetenschapper.
Sinds 1990 was hij emeritushoogleraar psychiatrie van de State University of New York. Hij was een prominent figuur in de antipsychiatriebeweging, een bekende maatschappijcriticus en criticus van zowel de morele en wetenschappelijke grondslagen van de psychiatrie en de maatschappelijke controlefunctie van de geneeskunde in de huidige maatschappij, als van het geloof in de wetenschap. Hij is bekend van zijn boeken The Myth of Mental Illness (‘Geestesziekte als mythe’, 1960) en The Manufacture of Madness: A Comparative Study of the Inquisition and the Mental Health Movement (‘De waan van de waanzin: de psychiatrie als voortzetting van de inquisitie’, 1970).
Zijn ideeën over de specialistische behandeling komen voort uit klassieke liberale redenen, die gebaseerd zijn op het principe dat iedereen een lichamelijk en geestelijk zelfbeschikkingsrecht heeft. Tevens heeft iedereen het recht om gevrijwaard te zijn van geweld door anderen. Toch had hij net zoveel kritiek op de “vrije wereld" als op de communistische landen, voor hun gebruik van de psychiatrie en hun angst voor medicijnen. Hij vond dat suïcide, de geneeskundige praktijk, het gebruik en de verkoop van medicijnen en seksuele relaties privé zouden moeten zijn, kwesties die die buiten de jurisdictie kunnen vallen.
In 1973 riep de American Humanist Association hem uit tot Humanist van het Jaar.
Szasz bekritiseert de invloed van de huidige geneeskunde op de maatschappij, die hij beschouwt als de secularisatie van de greep van de godsdienst op de mensheid. Bij zijn kritiek op het geloof in de wetenschap, richt hij zijn pijlen in het bijzonder op de psychiatrie, waarbij hij de kruistocht benadrukt van de psychiatrie, aan het eind van de 19e eeuw, tegen masturbatie of het toepassen van lobotomie bij de behandeling van schizofrenie. Als samenvatting van zijn idee over de geneeskunde, verklaarde hij:
Omdat theocratie de heerschappij van God of van zijn priesters is, en democratie de heerschappij van het volk of die van de meerderheid, is farmacratie dus de heerschappij van de geneeskunde of van de artsen.
Hij was van mening dat:
"het gevecht om de definitie onmiskenbaar het gevecht is om het leven zelf. In de klassieke western vechten twee mannen wanhopig om het bezit van een wapen dat op de grond is gegooid: wie het wapen te pakken krijgt, schiet als eerste en blijft in leven; zijn tegenstander wordt neergeschoten en sterft. In het gewone leven gaat het gevecht niet om wapens maar om woorden; wie het eerst de situatie definieert is de winnaar; zijn tegenstander het slachtoffer. In een gezin kunnen bijvoorbeeld man en vrouw, moeder en kind niet met elkaar opschieten; wie definieert wie als lastig of geestelijk gestoord?...[degene] die als eerste het woord te pakken krijgt, legt de werkelijkheid op aan de ander;[degene] die definieert is dus de sterkste en leeft; en [degene] die wordt gedefinieerd wordt onderworpen en kan er aan onderdoorgaan."
Zijn belangrijkste thema's kunnen als volgt worden samengevat:
Medicijnverslaving is geen “ziekte” die genezen moet worden door middel van wettelijk toegestane medicijnen (methadon in plaats van heroïne; wat ook voorbijgaat aan het feit dat heroïne op de eerste plaats werd ingevoerd als vervanger voor opium), maar een sociale gewoonte. Szasz pleit ook voor een vrije markt voor medicijnen. Hij bekritiseert de oorlog tegen drugs, waarbij hij stelt dat drugsgebruik in feite een misdrijf zonder slachtoffers is. Juist het verbod leidt tot misdrijven. Hij laat zien hoe de oorlog tegen drugs ertoe leidt dat regeringen dingen doen die een halve eeuw eerder nooit bedacht waren, zoals iemand verbieden om bepaalde stoffen in te nemen of ingrijpen in andere landen om de teelt van bepaalde planten te verhinderen (b.v. plannen om cocaplantages te vernietigen, of de campagnes tegen opium; beiden zijn traditionele aanplanten, waar de westerse wereld tegen is). Hoewel Szasz sceptisch staat tegenover de zegeningen van psychotrope medicijnen, is hij voor de afschaffing van het verbod op drugs. "Omdat wij voor voedsel een vrije markt hebben, kunnen wij alle ham, eieren en ijs kopen die we willen en kunnen betalen. Als we een vrije markt voor drugs zouden hebben, zouden we eveneens alle barbituraten, chloralhydraat en morfine kunnen kopen die we zouden willen en kunnen kopen.” Szasz betoogde dat het verbod en andere wettelijke beperkingen van drugs niet wordt gesteund omdat ze levensgevaarlijk zouden zijn, maar met een ritueel doel (hij citeert Mary Douglas’s onderzoek van rituelen). Hij wijst er ook op dat pharmakos, de Griekse oorsprong van het woord farmacologie, oorspronkelijk ‘zondebok’ betekent. Szasz noemde farmacologie "farmacomythologie" omdat zij in haar onderzoeken ook maatschappelijke gebruiken betrekt, en met name de categorie "verslaving" in haar programma meerekent. "Verslaving" is een maatschappelijke categorie, betoogde Szasz, en drugsgebruik zou eerder begrepen moeten worden als een maatschappelijk ritueel, dan uitsluitend als de handeling van het innemen van een chemische substantie. Er bestaan vele manieren om een chemische substantie of drug toe te dienen, net zoals er vele verschillende cultuurbepaalde manieren zijn om te eten of te drinken. Daarom verbieden sommige culturen bepaalde soorten stoffen, die zij "taboe" noemen, terwijl zij bij hun verschillende soorten ceremonies van andere stoffen gebruikmaken.
Szasz is in verband gebracht met de antipsychiatrie-beweging van de jaren zestig en zeventig, hoewel hij zich ertegen heeft verzet om als antipsychiater geëtiketteerd te worden. Hij is niet tegen de gang van zaken in de psychiatrie, als het maar niet gedwongen is. Hij stelde dat de psychiatrie een contractuele dienstverlening zou moeten zijn tussen gelijkgezinde mensen, zonder tussenkomst van de staat. In een documentaire uit 2006 met de titel Psychiatry: An Industry of Death, uitgebracht op dvd, beweert Szasz dat onvrijwillige opname in een psychiatrische inrichting een misdaad tegen de menselijkheid is. Szasz dacht ook dat de onvrijwillige opname, als men zich daar niet tegen verzet, zal uitgroeien tot een "farmacratische" dictatuur.
Samen met de Scientology-kerk richtte Szasz in 1969 de Citizens Commission on Human Rights (CCHR) op, om behulpzaam te zijn met het schonen van het terrein van de mensenrechten van misbruiken. In de thematoespraak ter gelegenheid van de 25e verjaardag van de CCHR, verklaarde Szasz: "Wij zouden allemaal de CCHR moeten prijzen, omdat het daadwerkelijk de organisatie is, die voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid een politieke, maatschappelijke en internationale belangrijke stem heeft georganiseerd om de psychiatrie te bestrijden. Dat is in de geschiedenis van de mensheid niet eerder gebeurd." Szasz beweerde zelf dat hij nooit lid is geweest van of betrokken is geweest bij Scientology. In 2003 werd de volgende verklaring, geautoriseerd door Szasz, geplaatst op de Szasz-website, door de beheerder daarvan, Jeffrey Schaler, waarin uitleg wordt gegeven over de relatie van Szasz tot de CCHR:
"Szasz was medeoprichter van de CCHR, in dezelfde geest waarin hij — samen met de socioloog Erving Goffman en de hoogleraar rechten George Alexander — het Amerikaanse genootschap voor de Afschaffing van de Onvrijwillige Psychiatrische Opname had opgericht….
Scientologen hebben zich aangesloten bij het gevecht van Szasz tegen de geïnstitutionaliseerde psychiatrie. Szasz juicht de steun toe van Joden, Christenen, Moslims en elke andere religieuze of atheïstische groepering, die meedoet met het gevecht tegen de Therapeutische Staat. Meedoen met dit gevecht betekent niet dat Szasz de principes en zaken steunt van elke religieuze of niet-religieuze organisatie, die niets met zijn doel te maken hebben. Daar is Szasz in zijn werk heel duidelijk in, zowel impliciet als expliciet. “Alles en iedereen is welkom om zich aan te sluiten bij het gevecht voor individuele vrijheid en eigen verantwoordelijkheid — vooral als die waarden worden bedreigd door ideeën en inmenging van de psychiatrie.”
Szasz' critici beweren, anders dan zijn opvatting, dat dergelijke ziekten tegenwoordig standaard “op een wetenschappelijke manier worden benaderd, gemeten of getoetst.” Op de lijst van groeperingen die zijn opvatting verwerpen, dat een psychische stoornis een mythe is, bevinden zich de American Medical Association (AMA) , de American Psychiatric Association (APA) en het National Institute of Mental Health (NIMH).
De werkzaamheid van medicatie wordt gebruikt als een argument tegen de opvatting van Szasz, dat depressie een mythe is. In een debat met Szasz, verklaarde Donald F. Klein, M.D:
“Het is een basisgegeven dat antidepressiva weinig uitrichten bij normale mensen en geweldig werkzaam zijn bij het klinisch depressieve individu, waaruit blijkt dat het een ziekte is.”
In hetzelfde debat stelt Frederick K. Goodwin, M.D :
"Het idee ziekte betekent in de geneeskunde in wezen een bepaald aantal symptomen waar mensen het over eens zijn, en in het geval van depressie zijn we dat in 80% van de gevallen. Het is een bepaald aantal symptomen dat iets voorspelt.”
Szasz betoogt dat alleen psychische stoornissen worden gedefinieerd op basis van consensus en een bepaald aantal symptomen. Dat is niet het geval. Lichamelijke ziekten zoals het syndroom van Kawasaki (een afwijking van hart en bloedvaten) en de ziekte van Menière (een afwijking van het binnenoor) worden op dezelfde manier gedefinieerd.
Als punt van kritiek wordt ook aangevoerd dat veel lichamelijke ziekten vastgesteld en zelfs met enig succes behandeld zijn, (soms) talloze jaren voordat hun oorzaak achterhaald kon worden: diabetes is daar een duidelijk voorbeeld van. In de ogen van de critici van Szasz ondermijnen dergelijke historische feiten zijn opvatting dat geestesziekten “schijnziekten” moeten zijn: hun oorzaak die in de hersenen gesitueerd wordt, wordt vooralsnog onvolledig begrepen.
Bibliografie van de publicaties van Szasz.
SUP = Syracuse University Press. Engels
Nederlandse vertalingen:
Engels
This article uses material from the Wikipedia Nederlands article Thomas Szasz, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). De inhoud is, tenzij anders aangegeven, beschikbaar onder CC BY-SA 4.0 Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Nederlands (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.