Анатолий Николаевич Куклин (1948 пургыж 23, Марий АССР, У Роҥго кундем, Шӱргыйымал ял — 14 ага 2016, Йошкар-Ола) — марий йылмызе, шанчызе, туныктышо, филологий шанче кандидат (1983), филологий шанче доктор (1998), профессор (1999), Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже (1998), Россий Федерацийын кӱшыл профессионал туныктышын почётан пашаеҥже (2006), РАЕ шанчын да туныктышын сулло пашаеҥже.
Анатолий Николаевич Куклин | |
---|---|
Шочын: | 1948 ий 23 пургыж (76 ий) |
Шочмо вер: | Марий АССР, У Роҥго кундем, Шӱргыйымал ял |
Колен: | 2016 ий 14 ага |
Колымо вер: | Йошкар-Ола |
Эл: | Совет Ушем Россий |
Шанче алан: | йылмызе |
Шанче степень: | филологий шанче доктор |
Альма-матер: | Тарту университ |
Чап пӧлек да премий | «Россий Федерацийын кӱшыл профессионал туныктышын почётан пашаеҥже» LABORE ET SCIENTIA (ТРУДОМ И ЗНАНИЕМ) орден, В.И. Вернадский лӱмеш ший медаль Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже (1998), Россий Федерацийын Туныктыш да шанче Министертвын Чапкагазше (2002), РАЕ шанчын да туныктышын сулло пашаеҥже |
Кышкар:Аҥа/Викицитатник |
Анатолий Николаевич 1948 ий пургыж тылзын 23-шо кечынже Марий АССР У Роҥго кундем Шӱргыйымал ялыште кресаньык ешеш шочын.
Ӱшнӱр кандашияш школым тунем пытарымек, шинчымашым умбакыже погаш Оршанка педучилищыш тунемаш пура,тӱҥалтыш школышто туныктышо дипломым налеш. Тылеч вара кок тылзе Шой -Шудумарь 8 ияш школышто черченийым, рисований да физкультурым туныктен. 1968-1970 ийлаште совет армий радамыште служитла. 1971 ийыште Н.К. Крупская лӱмеш Марий педагогике институтыш тунемаш толеш. Икымше курс гычак ректорат чолга рвезым Ужгородысо университетыш (Карпат курык вес могырышто улшо ола) Венгр йылмым кок ий жапыште тунемаш колта. 1973 ийыште тудо институтыш пӧртылеш. 1976 ийын историй да филологий факультетысе руш йылме да литератур, марий йылме да литератур отделенийым тунем пытара.
Институтым тунем пытарымек икмыняр жап В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше марий институтышто ыштен. 1978-1981 ийлаште Эстон мландыш, Тарту университетыш кудалеш. Аспирантурышто тунемаш тӱҥалеш. Вуйлатышыжлан тӱнямбалне чапым налше кумда эрудициян ученыйым, академик Пауль Аристэм пенгыдемдат. Анатолий Николаевич тыште моткоч виян. Келге шинчымаш школым эрта. Мемнан элысе да тӱямбалсе финно-угровед-влакын пашашт дене палыме лиеш. Тудын ойлымыж почеш, Тарту университет ончыклык шымлыме пашалан корным почын. Марий пединститутышто пашам ышташ тӱналмекыже, студент-влаклан марий-руш, марий-йот отделеийыште диалектологийым да марий йылме историйым туныктымыж годым чӱчкыдынак ты шымлыме пашан тӱҥ положенийже-влаклан эҥерта.
Тудо языкознанийыште эше шымлыдыме але шагал шымлыме йодыш-влакым рашемдаш пижеш. Йылме наукын ятыр шӧрынан йодышлажым, языкознанийын тӱрлӧ ужашыжым, тыгак йылме теорий дене кылдалтше проблеме-влакым рашемдаш тӱҥалын.
«Марий йылмыште красноуфинский говорын фонетикыже»- тыге маналтеш тудын кандидатский пашаже. Диссертант Сверловск ден Пермь областьлаште илыше марий-влакын кутырымо йылме ойыртемым шымлен. Палемдаш кӱлеш: Урал кундемыш кугезына-влак XVl-XVlll курымлаште кусненыт да шӱдӧ ий дене башкир, татар, руш да удмурт–влак дене ваш кылым кучен иленыт.
Автор фонема-влакын кучылталтмыштым да нунын литератур йылмысе йӱк-влак деч ойыртемалтмыштым эксперимент (палотограмма, рентгенограмма да т.м. йӧн) негызеш рашемда. А. Куклин марий языкознанийыште икымше гана шымлыме говорын чекшым палемда.
Диссертацийым Эстон ССР Науко академикше Пауль Аристэн вуйлатымыж почеш возымо. Палемдаш уто огыл: тиде ученыйын вуйлатымыж почеш 55 еҥ кандидатский диссетацийым арален, наука пашаеҥ-влак радамыш шогалын. Марий йылмызе кокла гыч Куклин-латикымше наука кандидат.
Диссертацийым аралыме годым официальный оппонент-влак-филологий наука доктор, профессор И.Г. Иванов ден филологий наука кандидат Пауль Аристэ кокла палемденыт: Куклинын шымлыме пашажын теоретический значенийже марий да финно-угор языкознанийым вияҥдымаште изи огыл. Авторын иктешлымыже марий диалектологийым умбакыже шымлымаште кугу полышым да диалект-влакым у семын лончылаш йӧным ышта .
Марий пединститутышто пашам ышташ тӱҥалмекыже, студент-влаклан марий-руш, марий-йот отделенийыште диалектологийым да марий йылме историйым туныктымыж годым чӱчкыдынак ты шымлыме пашан тӱҥ положенийже-влаклан эҥерта.
1998 ийыште А.Н. Куклин филологий наука доктор лӱмым сулен налеш. Ты гана тудо вер-шӧр лӱм (топонимий) дене кылдалтше йодышла деке кусна «Топонимия Волго-Камского региона (историко-этимологический анализ)» монографийым савыктен луктеш. Тиде моткоч келгын шымлыме паша. Автор посна кундемын веле огыл, а тичмаш (Юл-Чолман) регионын вер-шӧр лӱмлажым рашемден. Шымлымыж годым тудо моло наукын лектышыжлан-археологийлан, антропологийлан, историйлан, да тыгак фольклорлан эҥертен.
Анатолий Николаевич йылмым шымлыше наукышто (тудым ономастика маныт) ӱчашымашан йодышымат ӧрдыжеш коден огыл, шке ойжым каласен. Ты марте ономастика наукышто кумдан шарлыше, но йоҥылыш улшо южо теорийым вес семын умылтараш темлен. Шагал огыл вер-шӧр лӱмым кузе лийме историйжым, этимологийжым) у шинча дене ончалын, ты марте йылмызе але археолог-влакын умылтарымышт чылаж годым огеш келше.
300 утла шанче пашаже савыкталтын. Икмынярже:
This article uses material from the Wikipedia Олык Марий (Olyk Marij) article Куклин, Анатолий Николаевич, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контентым CC BY-SA 4.0 лицензий почеш кучылт кертыда (весым возымо огыл гын). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Олык Марий (Olyk Marij) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.