L Museum Gherdëina ie unì inaugurà ai 7 de agost 1960. Da ntlëuta iel unì ngrandì doi iedesc. L vën menà da na diretëura y culaburadëures y da n Cumité de 10 persones:5 persones ie litedes dai cumëmbri dl Museum, 2 ie reprejentanc dla Union di Ladins de Gherdëina y 3 ie reprejentanc di chemuns de Urtijëi, S. Cristina y Sëlva .
L museum ie na istituzion al servisc dla jënt y dl svilup culturel dla sozietà. I fins che se a metù dant l Museum Gherdëina ie culeziuné, mantenì y varenté l'arpejon culturela y artistica, coche nce la richëzes naturalistiches dla valeda, prejenté la culezions y purté pro a les valorisé tres studesc spezifics, tué do n con' dla storia y cultura dla jënt de Gherdëina y mustré su si identità culturela, purté pro cun si atività, tres manifestazions y publicazions, a n svilup criatif dl' ert y dla vita culturela dla valeda.
Cripl y scultures urigineles per la majera pert dla scola di Vinazer. Pitura uriginela de Franz Sebald Unterberger (1751) che fova sul gran autere. D'autra cater figures de sanc di scultëures Trebinger.
Sala dla scultures
La sala ie rica de scultures de Gherdëina, danter chëstes de pitla scultures de lën cun na Pietá dl 16ejim secul, scultures di Vinazer y scola, portaëures, ciandelieresc y criples dl 18ejim secul y scultures de tieres che va fina al 19ejim secul. Culezions de scultures de Albino Pitscheider y de Luis Insam Tavella, criples de Levisc Antone Insam, de Vinzenz Peristi la gran cripl de Luis Insam Tavella, la Santa Genoveva de Johann Dominik Mahlknecht y l gran Crist de Val dl 17ejim secul.
Sala de storia naturela
La culezion de fossii y de minerei ie dantaldut dla Dolomites de Gherdëina y de Fascia di periodes Perm, Trias, Jura y Crëida. I pec de majera mpurtanza ie l rest de ittiosaur de Secëda, l fossil Ortiseia leonardii dl Perm abinà te Cuecenes, i fossii Nautilus y l pësc Archaeolepidotus leonardii abinei tla vëtes Bellerophon dl Perm. Per la scoles iel mo da udëi minerri che vën da dut l mond, tieres stafunei ora, pavëi de uni sort y na culezion de ciofes da mont.
Drap dla Pascion
L drap dla dlieja da Sacun dl 1630 ie l'sëul de dut Südtirol da udëi.
Segondo partimënt
Sala Luis Trenker
Na pert dla sala ie dedicheda ala culezion de Luis Trenker che l Museum ova arpà y metù ora dal 2004.
Majon de Bierjun
L ie da udëi la majon dl meje Biërjun cun dessënies de crëida cuecena dl 1490.
La chiena de Gherdëina fata dal 1700 inant y purteda ora te dut l mont ie da udëi adum cun la popes turnedes de uni mesura.
Pitures
Pitla culezion de pitures de bera Sepl da Jumbiërch
Archeologia
Tl'ultima sala vën mustrei i reperc archeologics giatei sun Frea (7000-5000 ani dan Crist), y la culezion dl Purger de Col de Flam.
Publicazions dl Museums
Matthias Frei, Georg Innerebner, Rudolf Moroder-Rudolfine, Christian Moroder, Edgar Moroder, Viktor Welponer: Gröden und sein Heimatmuseum. Ein talkundlicher Führer. Urijëi 1966.
Viktor Welponer, Edgar Moroder, Reimo Lunz, Adolf Kostner, Johann Moroder, Rudolf Moroder-Rudolfine, Rita Stäblein. Fotos: Robert Moroder y Luis Piazza: L Museum Gherdëina – Das Grödner Heimatmuseum. Überblick über Grödens Kunst-, Natur- und Vorgeschichte (cun cuntribuc ladins y tudësc) 1985
Rudolf Moroder-Rudolfine: Albino Pitscheider: Scultëur y Maester – Bildhauer und Fachlehrer – Scultore e insegnante d'arte. 1987.
Nicolò Rasmo: Gli scultori Vinazer. Origini dell'attività scultorea in Val Gardena. Cun n cuntribut sun Giuseppe Antonio Vinazer de Juan Nicolau Castro, Toledo. 1989.
Rita Stäblein, Robert Moroder: La vedla chiena de Gherdëina – Altes Grödner Holzspielzeug – Il Giocattolo in legno della Val Gardena. Edizion te trëi rusnedes 1994.
Peter Neuendorff: Kochbuch der Anna Maria Sanoner und der Felicita Unterplatzer. Traduzion dal tudësch, fotos: Robert Moroder 1995.
Gert Ammann, Edgar Moroder, Ingrid Moroder-Runggaldier y Robert Moroder: Josef Moroder Lusenberg. 1846–1939. Catalogh de ne mostra, 1994.
Ingrid Runggaldier-Moroder, Barbara Tomelleri y Robert Moroder: Leo Crepaz da Maidl. Catalogh de ne mostra per i 90 ani de Leo Crepaz. 1998.
Paulina Moroder y Rudolf Moroder-Rudolfine: Hans Sontheimer 1906–1981. Catalogh de ne mostra. Urtijëi/Eppan 1999.
Cristl Moroder, Rudolf Moroder-Rudolfine y Danila Serafini: Ludwig Moroder 1879–1953. Scultëur y maester. Bildhauer und Fachlehrer. Scultore e insegnante d’arte. N lecort di 50 ani dala mort. Gedächtnisschrift zum 50. Todestag. Edizione commemorativa nel 50.mo anniversario della morte. 2003.
Lucio Rosa Eva Gadner: Josef Moroder Lusenberg 1846-1939 - Ein Grödner Meister der Farbe DVD Ed. Provinzia Autonoma Bulsan-Südtirol, 2009
Eva Gadner, Gert Amman, Peter Weiermair: Josef Moroder Lusenberg, Bera Sepl da Jumbiërch, Editëur Istitut Ladin Micura da Ru, Museum Gherdëina, Südtiroler Kulturinstitut 2009. ISBN 978-88-8171-085-0
Barbara Lanz, Sonja Mitterer: Höfekarte Gröden. Museum Gherdëina, Urijëi 2014. ISBN 978-88-909015-0-8
Sybille Moser-Ernst: Moroder Lusenberg, Ed. Rosenheimer Istitut Ladin Micurá de Rü Museum Gherdëina ISBN 978-3-475-54552-8 2016
Verena Niederegger Senoner: Das Fastentuch von St. Jakob in Gröden/Il telo quaresimale di San Giacomo in Val Gardena, Istitut Ladin Micurá de Rü y Museum Gherdëina, 2017.
Paulina Moroder, Gretl Senoner curatëures: Gröden: Eine Reise durch die Zeit/Val Gardena: Un viaggio nel tempo, Museum Gherdëina, Edition Raetia 2018. ISBN 978-88-7283-633-0, ISBN 978-88-7283-639-2.
Wolfgang von Klebelsberg, Paulina Moroder, Václav Šedý: Mejes de Gherdëina. Memoria de na cuntreda/ Bauernhöfe in Gröden. Das Gedächtnis einer Landschaft / Masi in Val Gardena. La memoria di un paesaggio, Editëur Officina Libraria. ISBN 978-88-3367-050-8.
This article uses material from the Wikipedia Lingaz article Museum Gherdëina, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Il contenuto è disponibile in base alla licenza CC BY-SA 4.0, se non diversamente specificato. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Lingaz (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.