Léngoe Gàllo-Itàliche: Grùppo de léngoe romànze

In particolâ quéste són o Piemontéize, o Lonbàrdo, l'Emiliàn, o Romagnòllo e o Lìgure. Scibén che pi-â ciù pàrte di lengoìsti a léngoa véneta a l'é pe cóntra da consciderâ into ràmmo de léngoe ìtalo-dàlmate, ségge pe Ethnologue che pe Glottolog a saiéiva da inserî into grùppo de gàllo-itàliche.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Léngoe gàllo-itàliche
Parlòu in	Itàlia,  Sàn Marìn,  Svìsera,  Mónego,  Frànsa
Clasificaçión
Filogénezi	Léngoe indoeoropêe  Itàliche   Romànze    Romànze òcidentâli     Gàllo-Itàliche
Sudivixón	Piemontéize Lonbàrdo Emiliàn Romagnòllo Lìgure (Véneto) Gàllo-itàlico de Sicìlia Gàllo-itàlico de Baxilicâ
Còdici de clasificaçión
Glottolog	gall1279 (EN)
Difuxón de léngoe do grùppo gàllo-itàlico.

E léngoe inclûze inte 'sto grùppo chi són parlæ ànche into dipartiménto de Àrpi Marìtime in Frànsa, into Cantón Ticìn e inte quéllo di Grixoîn in Svìsera, óltre che inte micronaçioîn de Mónego e Sàn Marìn. Pe de ciù, in çèrti câxi e léngoe chi inclûze són ancón parlæ in di stâti dónde a gh'é stæta 'n'inportànte inmigraçión da-a penîzoa italiànn-a.

Formæ da 'n substratum derivòu da-e léngoe cèltiche e 'n superstratum ch'o vêgne da-e léngoe germàniche, spécce da-o Longobàrdo, e léngoe gàllo-itàliche se són evolûe in sciâ bâze do Latìn parlòu inta zöna, ciamâ da-i români Gallia Cisalpina. Quésto grùppo o l'à avûo pe l'ùrtima pàrte tàrda antighitæ e l'inìçio de l'Etæ de Mêzo 'n stréito ligàmme lengoìstico co-a Gallia e a Rhaetia, scitoæ a ponénte e a nòrd de-e Àrpi. A partî da-a fìn do Medioêvo, e léngoe de quésto grùppo àn adotòu de caraterìstiche che vêgnan ànche da-e léngoe do grùppo ìtalo-dàlmata, parlæ ciù a sùd.

Cómme rizultâto de 'sto fæto chi, e léngoe gàllo-itàliche àn de caraterìstiche che vêgnan ségge da-e léngoe gàllo-romànze parlæ ciù a ponénte e a nòrd-òvest (cómme o Françéize, l'Arpitàn, o Catalàn e l'Òcitàn) e da-e léngoe ìtalo-dàlmate difûze into rèsto da penîzoa (e quæ inclùddan o Véneto, o Dalmàtico, o Toscàn, l'Italiàn centrâle, o Napolitàn e o Siciliàn). Pe 'sta raxón chi a gh'é 'n fòrte dibàtito in sciâ corètta clasificaçión de léngoe do grùppo gàllo-itàlico. Defæti són ragrupæ da çèrti studiôzi co-e léngoe gàllo-romànze e da âtri co-e ìtalo-dàlmate.

E léngoe gàllo-itàliche àn infloensòu in vàrio mòddo ànche e variànte locâli de l'italiàn e a ciù pàrte di sò parlànti a l'à 'na digloscia con l'italiàn stàndard. Tra-e divèrse léngoe regionâli, quélle do grùppo gàllo-itàlico són e ciù a âto réizego d'estinçión, co-o nùmero di sò parlànti ch'o l'é in contìnoa diminuçión.

• (DE) Adolfo Mussafia, Beitrag zur Kunde der norditalienischen Mundarten im XV. Jahrhunderte, Viénna, Karl Gerold's Sohn, 1873, ISBN 92-31-03798-6.
• (DE) Gerhard Rohlfs, Rätoromanisch: die Sonderstellung des Rätoromanischen zwischen Italienisch und Französisch : eine kulturgeschichtliche und linguistische Einführung, Mónego de Bavêa, C.H. Beck'ssche, 1975, pp. 1-20.
• (EN) Bernard Comrie, Bill Louw, Professor of Linguistics Maria Polinsky, Stephen Matthews, Maria Polinsky, The Atlas of Languages: The Origin and Development of Languages Throughout the World, Facts on File, 1996, p. 40, ISBN 0-816-03388-9.
• (EN) Stephen Wurm, Atlas of the world's languages in danger of disappearing, 1ª ed., UNESCO, 2001, p. 29, ISBN 92-31-03798-6.
• (EN) Geoffrey Hull, The Linguistics Unity of Northern Italy and Rhaetia: Historical grammar of the Padanian language, Sydney, Beta Crucis Editons, 2017, ISBN 1-549-91328-X.

•   Wiki Commons a contêgne di files in sce léngoe gàllo-itàliche

• (EN) Gallo-Italian, in sce ethnologue.com. URL consultòu o 26 òtôbre 2021.
• (IT) Galloitalico: più gallo o più italico?, in sce patrimonilinguistici.it. URL consultòu o 26 òtôbre 2021.
• (IT) Il galloitalico di Sicilia, in sce itispiazza.it. URL consultòu o 26 òtôbre 2021 (archiviòu da l'url òriginâle o 12 dexénbre 2008).
• (IT) Galloitalici di Basilicata, in sce galloitalico.it, 7 zenâ 2010. URL consultòu o 26 òtôbre 2021 (archiviòu da l'url òriginâle o 7 zenâ 2010).