Падана Кьулувал

Pianûra Padâna) - Италиядин кефер пата авай кьулувал, Альпайрин, Аппенинринни Адриатикадин гьуьлуьн арада алайди я, асул гьисабдалди По вацӀун бассейнда.

Кьулувилин тӀвар Дегь чӀаван Римдин девирда арадиз акъатна. Римвийри и кьулувилин асул тир По вацӀуз «Padus» луьгьузвай тир. И гафуникай латин «Padaneus» тахьайтӀа «Padanus» прилагательное туькӀуьрна.

Кьулувилин яргъивал - 500 км, гьяркьуьвал - 200 км кьван я (рагъакӀидай пата). Вич тектоникадин акӀажунда авай гьуьлуьн залив алай чкадал хьана (гьуьлуьн, вацӀун, ядни муркӀадин гьамбардин 8 км гужлувал авай суван жинсинин къат гьасилдивди ацӀурунин нетижада).

Дибвилин гьисабдалди винел пад цӀалцӀамдинди я, къвез-къвез рагъакӀидай патай ракъэкъечӀдай патаз 300-400 м авай кьакьанвиляй гьуьлуьн дережадал кьван агъуз хъижезва. Падана кьулувилин юкьван пата пара гъала (бегьер) гудай чеб квай накьвар авай агъуз дугунар ала, къерехра - къумадинни гъуьдгъвеш кьакьан дугунар ала. По вацӀун агъа патар гьуьлуьн дережадилай агъуз ала.

Падана кьулувилин кьилдин паяр чпел тӀвар алаз ава - Ломбардиядин аран (кьулувилин юкьван пай), Венециядин аран (кьулувилин кефердинни рагъэкъечӀдай пад)

 

Климат элячӀунинди я - субтропикрин гьалдай юкьван гьалдиз. Гьер вацран юкьван температура - 0-4 °C, чиле вацран - 22-24 °C я. Къвалар - 600-1000 мм я, адетдалди яз вини кьилер гатфариз, гатузни зулуз жезвайди я. КӀеви живедин винел патан къаст арадал къвезвач.

Падана кьулувилел По, Адидже, Брентани маса вацӀари къалин вацӀун чил арадал гъизва. ВацӀун алахьун гатфаризни зулуз жезвайди я. Адриатикадин гьуьлуьз авахьзавай вацӀар лап рехъ алатна къекъвез жедайбур я. Мукьвал-мукьвал яд акьалтунар жезва (эхиримжи чӀехибур 1951, 1957, 1966 лагьай йисариз хьана). Абурукай хуьн патал вацӀар уьцӀвеларна ("обвалование" авуна). Чилериз яд гудай, ятар масанихъ алудна уьленар кьурурдай ва гимияр къекъведай каналрин къалин чил ава.

Фадлай чӀавара Падана кьулувилел пешер гьяркьуь (мегъуьн тар, шабалтдин тар, гъулцин тар, пипин тар, къарагъаж) ва ад алахьдай векъин чкадал жедай (чинар, цӀвелин тар) тамар экъечӀзавай тир, амма абур саки михьиз атӀанва. НацӀун уьленрани торф квай чкайра набататривай хъсандиз амукьиз хьана.

 

По вацӀун дугун - Италиядин экономикада виридалайни чӀехи метлеб квай регионрикай сад я. Ина чара-чара хуьруьн майишатдинни промышленностдин хилер кӀватӀ хьана. Вири акъудунин хилер хъсандаказ вили фенвайбур я, парани-пара кефердинни рагъакӀидай районра.

Падана кьулувал - Италиядин техилдин мяден я, дибвилин хуьруьн майишатдин магьсулар - къуьл, гьажикӀа, дуьгуь, ципицӀни емишрин урукар я. Им Италиядин шекердин чугъундур расунинни шекер акъудунин юкь я. Гьужлудаказ маларни лапагар хуьзва.

ГьакӀни ина туризм, банкунин карни масавал чӀехи дережадин вилик фин авайбур я.

Дибвилин шегьерар - Милан, Турин, Венеция, Болонья

• Ломбардиядин аран

• Венециядин аран

• Географические названия мира: Топонимический словарь. — М: АСТ. Поспелов Е.М. 2001.

• Cловарь современных географических названий. — Екатеринбург: У-Фактория. Под общей редакцией акад. В. М. Котлякова. 2006.

• Большой Энциклопедический словарь. 2000.