Куж (рочӧн Кужба) – Коми Республикаса сикт, Кулöмдiн районысь Куж сикт овмӧдчӧминса шӧрсикт.
Куж Кужба | |
Му: | Рочму |
Статус: | сикт |
республика: | Коми республика |
район: | Кулӧмдiн район |
Медводдза казьтыштӧм: | 1646 |
Инлыдпасъяс: | |
Официал кывъяс | коми, роч |
Олысьяс | 373 морт (2007) |
Час кытш: | UTC+3 |
Телефон код: | +7 8 2137 |
Пошта индӧс: | 168066 |
Автомобиль код: | 11, 111 |
Категория Викискладын | Kuzba |
Топонимика туялысьяс серти сиктлӧн роч нимыс Кужба артмӧма Кужъюлӧн важ ним серти, коді вӧлі Кужва < Кушва («этша ваа ю»). Кужъю бокас и овмӧдчывлӧмаӧсь медводдза локтӧм йӧзыс 1629 воясӧ. Мыйла комиӧн сиктсӧ шуӧны дженьыда – Куж, некоді оз шу.
Куж сикт пуксьӧма Эжва ю веськыд бокас, Куж ю вомын, кӧні Эжва кежӧ лунвывлань.
Медматыс орчча сиктъяс: Кебанъёль лунвылас да Улляна рытыв-войвылас.
Кужъюыс юкӧ сиктсӧ Ичӧт Куж (кывтчӧс) да Ыджыд Куж (катчӧс) вылӧ. Эмӧсь тані и посниджык юкӧнъяс – грездъяс:
Кутшӧм мича нимъяс сетлӧмаӧсь шоръяслы да юяслы: Макар шор, Лёк шор, Вичко шор, Мӧдар шор, Рӧвдор шор, Косья шор, Сыв ёль, Вад ёль, Горт ёль, Вась шор, Туруб ёль, Ульяна ёль да сідз водзӧ.
Асыввож да Рытыввож ёльяс ӧтлаасьӧмсянь заводитчӧ Куж ю, кытчӧ усьӧны Уна вожжа шор, Чулан шор, Изъя шор, Илля шор, Ыджыд ёль, Ичӧт ёль, Туруна ёль.
Мӧдлапӧлас, Эжва сайын, куйлӧ паськыд Кужнюр.
Коркӧ важӧн, 1639 воын, Сыктывса крестьянинъяс Л.Ватманов и Е. Нифанов ыстасны корӧм, медым налы «Сетісны оброкӧ Кулӧм юсянь Кужъюӧдз уна му, сьӧд вӧр да Эжва юлӧн кыкнан пӧлӧнсьыс тыяс». Мусӧ корисны овмӧдчыны, гӧрны-кӧдзны му, пуктыны турун, кыйны чери да звер-пӧтка. Февраль 14-ӧд лунӧ 1640 воын Сыктыв земскӧй судӧ воис Новгородсянь тшӧктӧм, медым сійӧ местасӧ прӧверитасны, оз-ӧ кодкӧ сэні ов нин, и абу на кӧ некод овмӧдчӧма, сетны вит во кежлӧ оброк мынтытӧг, а водзвылӧ мынтыны оброк вонас 2 шайт.
Медводдза переписьын Кужба казьтывлӧмаӧсь 1646 воын.Сэки грездын вӧлӧма куим овмӧс. Кужйӧ овмӧдчылӧмаӧсь Висер вожысь воӧм йӧз. Вӧлӧмаӧсь найӧ кужысь кияса, зільӧсь, уджачӧсь. Пӧрӧдлӧмаӧсь вӧр, му вӧдитлӧмаӧсь, скӧт видзлӧмаӧсь, чери кыйлӧмаӧсь. Тӧдлӧмаӧсь и грамота. Тӧвнас кӧрта кӧлуйла Чердыньӧдз петавлӧмаӧсь.
1678 вося переписьын грездын 5 овмӧс нин. Переписьяс серти 18 нэм шӧрӧдз нывбабаяс абуӧсь. Тыдалӧ сы вӧсна, мый водзын найӧс йӧз туйӧ эз пуктывлыны. А налы пыр медся уна сюрлӧма. Аньяс чужтывлісны 15 кагаӧдз, найӧс быдтывлісны, став семья понда тӧждысьлісны.
Комиын некор эз вӧв крепостнӧй право, и кужсаяс ас кежысь вӧравлісны, видз-му вӧдитісны, Уралса заводъясӧ ветлісны нажӧткала. Ас вӧляысь ветлісны вичкоӧ. Сӧмын 1791 воын Кулӧмдінса Петыр-Павел вичкоӧ волӧмаӧсь Кужйысь 43 ай да 47 энь лов. Сэки грездын олӧмаӧсь квайт керкаын Тарабукинъяс, квайтын жӧ Кузнецовъяс и куимын Логиновъяс.
Батьяслӧн видз-му, чӧс туйяс, тӧняяс вуджлісны пиянлы. Сідзкӧ, вӧлі нин вӧр-валӧн да видз-мулӧн вӧдитчӧм могысь кутшӧмкӧ асшӧрлун. Гожӧм чӧжӧн вӧдитлісны шабді, сю, ид, зӧр, пуктывлісны капуста, сёркни, картупель. Видзлісны мӧс, вӧв да ыж. Быд ар кыйсьысьяс вайлісны уна звер-пӧтка. Грездын нывбабаяс, том и пӧрысь, тӧвбыдӧн печкисны, кыисны дӧра.
1860-ӧй воясӧ стрӧитӧмаӧсь часовня.
1907 воӧ воссис ӧти класса Земскӧй училище.
Гражданскӧй война помасьӧм бӧрын Кужйын лыддьысис 160 овмӧс, 769 олысь (347 мужичӧй, 422 нывбаба).
Декабр 1927 воын странаын заводитчис коллективизация. Ичӧт Кужйын котыртісны кык колхоз: «Гигант» (председательыс Кузнецов Ф.И.) да «Ленин ног» (председатель Тарабукин Ф.Н.). Ыджыд Кужйын вӧліны колхоз «Уджалысь» да «Урожай».
1937 воын восьтісны изба-читальня, кӧні вӧлі 2000 сайӧ небӧг.
Сёрӧнджык грездыс торъяліс Ыджыд да Ичӧт Куж вылӧ. Январ 1939 воын Ыджыд Кужйын воссис сиктсӧвет, кытчӧ пырисны некымын сикт-грезд.
А водзӧ гымӧбтіс война, кытӧн усис кужса 107 солдат.
Но Куж сикт сӧвмис да сӧвмис. 1953 воын восьтісны сиктса библиотека, 1963 – выль школа, кӧні велӧдчисны кӧкъямысӧд классӧдз. Декабр 1974 воын воссис челядьлы сад-ясли, а 1979 воын – культура керка.
Куж - Куж сикт овмӧдчӧминса шӧрсикт. А юралысь - Липин Игорь Павлович. Эм депутатъяслӧн сӧвет, кытчӧ пырӧ 10 депутат:
Кужйын олӧны комияс, сёрнитӧны комиӧн.
Сиктас эм:
Тайӧ гижӧдыс помавтӧм на. Тэ верман ачыд сійӧс веськӧдны да содтыны. Тайӧ пасйӧдсӧ колӧ гижны стӧчджыка. |
Куж сиктувса оланінъяс | |||
---|---|---|---|
|
This article uses material from the Wikipedia Коми article Куж (Кулӧмдін район), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мӧдтор кӧ абу индӧма, контентыскӧд позьӧ тӧдмасьны CC BY-SA 4.0 лицензия серти. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Коми (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.