Арсеньев Флегонт Арсеньевич

Флегонт Арсеньев чужӧма 1832-ӧд вося косму тӧлысь 2 (14)-ӧд лунӧ Ярославль губерняысь Молога уездса Красное сиктын. Батьыс — абу озыр помещик, мамыс — крепостнӧй нывбаба. Овыс да вичыс вежайсяньыс — уездса исправник Арсенийсянь. 1849—1851-ӧд воясӧ велӧдчӧма Романово-Борисоглебскса уезднӧй училишеын, 1854—1857-ӧд воясӧ — Ярославльын Демидов лицейса гимназическӧй классъясын (эз курс помӧдзыс).

1858—1861-ӧд воясын велӧдӧма роч кыв Усть-Сысольск уездса нывъяслы второразряднӧй училишеын. Ачыс жӧ В. Е. Кичинкӧд, усть-сысольск училишӧса смотрителькӧд, водзмӧстчӧма сійӧс восьтӧмыс. Медводдзаысьсӧ налы сувтӧмаӧсь паныд, нинӧмла пӧ нывъяслы велӧдчыны. Подписка серти сьӧм чукӧртӧм нинӧмӧдз абу вайӧдӧма. Вит во мысти, кор мӧдысь шыӧдчисны Думаӧ велӧдысь Арсеньев Ф. А., карса училишӧясын смотритель Касаткин да купеч Забоев, Троича соборса протоиерей Вонифатий Кокшаров, Дума лэдзис восьтыны нывъяслы училишӧ.

1861—1867-ӧд воясын велӧдӧма Вӧлӧгдаса училишеын роч кыв да география. 1863-ӧд воын восьтӧма Вӧлӧгдаын медводдза асшӧр публичнӧй небӧгаин, сійӧс бӧрыннас козьналӧма Усть-Сысольскса нывъяслӧн прогимназияӧ.

1867-ӧд восянь секретаралӧма Вӧлӧгӧдаса статистика комитетын; вӧлӧма крестьяна удж кузя чиновникӧн; та кадӧ жӧ редактируйтӧма «Вӧлӧгда губерняса ведомосьтъясын» неофициальнӧй юкӧнсӧ. 1879—1881-ӧд воясын йӧзӧдӧма «Вологодский сборник». 1882-ӧд восянь вӧлӧма крестьяна удж кузя чиновникӧн Вӧлӧгда губерняса Усть-Сысольск уездын. 1885-ӧд восянь вӧлӧма почётнӧй мирӧвӧй суддяӧн Усть-Сысольск да Яренск уездъяс серти. Водзмӧстчӧма Усть-Сысольск уездса земствоын.

Ас овмӧсъясас йӧла сёян вӧчан удж сӧвмӧдӧма: кыпӧдӧма сыр да вый вӧчан заводъяс. Усть-Сысольскын кыпӧдӧма кык пу керка; ӧтисӧ аслыс, мӧдсӧ вӧлі сетӧ мукӧдыслы — сэні вӧлӧма пошта контора. Ф. А. Арсеньевӧс наградитӧмаӧсь Вежа Владимир орденӧн.

Кулӧма 1889-ӧд вося вӧльгым тӧлысь 18 (30)-ӧд лунӧ. Гуалӧма Кырув вико бокын Усть-Сысольскын, гуыс абу тӧдса.

Вӧлӧгдаӧ вуджӧм бӧрын гӧтрасьӧма челядьтӧм том дӧва, помещица Пирогова вылӧ. Регыд сійӧ кулӧма, и Арсеньев гӧтрасьӧма дӧва-помещица Бердяева вылӧ, кодлӧн вӧлӧма кык пи, кодъяс бӧрынджык лоисны гырысь военнӧй чинаясӧн; налӧн вӧлӧма Ольга ныв. Кор кулӧма Бердяева, Арсеньев коймӧдысь гӧтрасьӧма дворянка Сахновская вылӧ, кодкӧд и олӧма олӧм помӧдзыс, налӧн чужӧмаӧсь Мария, Андрей да Владимир.

1858-ӧд воын йӧзӧдӧма «Отечественные записки» (№ 4) журналын С. Т. Аксаковлы сиӧм вӧралысьяс йылысь медводдза висьт. Вӧралан висьтъясыс петавлісны сідзжӧ «Время», «Журнал коневодства и охоты», «Журнал охоты», «Природа и охота» журналъясын. Тайӧ пасйӧдъясыс петавлісны торъя небӧгъясӧн 1864 да 1885-ӧд воясын. Юкӧнъяссӧ тшӧкыда йӧзӧдлісны и Сӧвет кадӧ. Вӧралан висьтъяссӧ гижны отсавлӧма сы дорын олысь кесйысь Абрам, кыйсьысь-вӧралысь жӧ.

Мукӧд литературнӧй уджъясыс сиӧма Вӧлӧгда да Шексна вожса географическо-статистическӧй серпасалӧмлы да туялӧмлы. Найӧс вӧлі йӧзӧдӧма канкарса да губерняса журналъясын да газетъясын. Йӧзӧдӧма кӧнкӧ 50 сайӧ удж, найӧс кырымавлӧма тадзи: А., А-в Ф., Ар., Ар-в Ф.

Торъя небӧгъясӧн йӧзӧдӧма: «Речная область Шексны» (Ярославль, 1864); «Зыряне и их охотничьи промыслы» (Москва, 1873); «Хозяйственно-статистический очерк Вологодской губернии, составленный по сведениям за 1869 год» (Вологда, 1873); «Очерк кустарных промыслов в Вологодской губернии» (Вологда, 1882); «Вологодская губерния»; «Ульяновский монастырь у зырян» (1889; выльысь — 1995).

Туялысьяс серти, Арсеньев мукӧддырйиыс аслас уджъясас содтавлӧма мукӧд йӧзӧдӧм небӧгъясысь гижӧмторъяссӧ некутшӧм ыстӧдтӧг. Шуам, 1879—1880-ӧд воясся «Пётр Великий в Вологде и на Севере России» статья — тайӧ 1860-ӧд воясся Н. И. Суворовлӧн «О посещениях г. Вологды Петром Великим» статья; пуктӧма ассьыс нимсӧ мукӧдлӧн гижӧдъяс улӧ («Движение населения Вологодской губернии за десятилетний период (с 1867 по 1877 г.)» статья гижлӧма политссыльнӧй П. С. Поливанов); «Ульяновский монастырь у зырян» небӧгысь Арсений монах йылысь коймӧд юкӧдыс (медыджыд юкӧныс), мӧд да нёльӧд юкӧдъясыс — куим индытӧм ӧшмӧсысь.

• Рощевская Л. П. Предисловие // Арсеньев Ф. А. Ульяновский монастырь у зырян: Троицко-Стефановская новообщежительная обитель. — Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1995. — 144 с.
• Арсеньев Флегонт Арсеньевич // emc.komi.com