Bulgar Tili
Bulgar tili — áyyemgi bulgar qáwimleriniń tili.
Bulgarlar dáslep Xun qáwimleri awqamına kirgen, slavyan, fin-ugor mámleketleri menen baylanısta bolǵan. IX — XI ásirlerden saqlanǵan dereklerdegi (XIV — XV ásirler) jazıwlarǵa, tariyxıy atlar dúzilisine qaraǵanda, bulgar tili házirgi chuvash tiline jaqın bolǵan. Bul ekewi túrkiy tiliniń bulgar toparına tiyisli. Bulgar toparındaǵı tillerdiń ózge túrkiy tilden ayırmashılıǵı — „z“ ornına „r“, „sh“, „s“ ornına „l“ háribiniń paydalanılıwı. Bulgar tili házirgi bashqurt, tatar tilleriniń qáliplesiwine sebep boldı. Kóshpeliler bulgarlardı VII — IX ásirlerde házirgi Rossiyanıń qublasına qarap quwǵanında, olardıń bir bólegi venger hám slavyanlardıń quramına kirgen, sonıń nátiyjesinde olardıń tiline bulgar sózleri kóplep kirgen.
| Bulgar tili | |
|---|---|
| Jergilikli atı | |
| Tarqalǵan mámleketler | |
| Sóylesiwshiler sanı | |
| Klassifikaciyası | |
| Kategoriya | Evroaziya tilleri |
| Til shańaraǵı | Altay tilleri
|
| Álipbesi | Bulgar runes, Greek alphabet hám Arabic alphabet |
| Til kodları | |
| ISO 639-1 | - |
| ISO 639-2 | - |
| ISO 639-3 | XBO |
Bulgar tili — áyyemgi bulgar xalqınıń tili. Xalqı túrkiy qáwimler birlespesinen ibarat bolǵan Bulgar mámleketi házirgi Volga hám Kama dáryalarınıń boylarında X ásirde júzege kelgen. Bul mámleket kriziske ushraǵannan soń qáwim hám xalıqlardıń Bulgar awqamı tarqalıp ketken. Bul til haqqında vizantiyalı, evropalı, arman hám arab sayahatshılarınıń eslerinde, sonday-aq qábir taslarında saqlanǵan maǵlıwmatlar, adam hám orın atları tiykarında pikir júritiw múmkin. Bular Bulgar tiliniń ayırım ózgesheliklerin anıqlawǵa imkan beredi. Máselen, áyyemgi túrkiy tillerden "z" ornında "r", "sh" ornında "l" bar ekenligi menen parıq qılǵan: kyor — gúz; xyol — qıs. Bulgar tili áyyemgi tillerden hazar, házirgi tillerden chuvash tiline jaqın turadı. Bul 3 til birgelikte túrkiy tillerdiń bulgar toparın quraydı.
Bulgarsha, tatarsha hám chuvashsha sózler kestesi
| Voljskli-bulgarsha sózler (r-usıl) | Shama menen transliteraciya | Zamanagáy chuvashsha analog | Zamanagóy tatarsha analog | Sóz mánisi |
|---|---|---|---|---|
| هیر | хир | хĕр | кыз | qız |
| اول | авл (аул) | ывăл | ул | ul |
| آیح | айх | уйăх | ай (айгы) | ay |
| جال | джал | çул | ел (джыл) | jıl |
| تواتو، تواتة | туату, туата | тăват(ă) | дүрт | tórt |
| آلط، آلطی | алты, алт | улт(ă) | алты | altı |
| جتی، جیات | джиат, дж-ти, джиете | çич(ĕ) | җиде | jeti |
| سکر | с-к-р | сакăр | сигез | segiz |
| طحر، طحور | т-хур, т-х-р | тăхăр | тугыз | toǵız |
| وان | ван, уан | вун(ă) | ун | on |
| جیریم، جرم | джирим, дж-р-м | çирĕм | егерме (җегерем) | jigirma |
| ووطر | вут-р | вăтăр | утыз | otız |
| جور | джур | çĕр | йөз | júz |
| ﺍﺣﺮﺖ | ахират | ахрат | ахирэт | aqıret |
| ﺍﻜ | ике | икӗ | ике | eki |
| ﺩﻨﻴﺎﺮﻦ | дэньядан, дуньядан, дуньяран (dunyaran) | тӗнчерен | дөньядан | dúnyadan |
| ﺑﺎﻘﻲ | бакый | — | бакый | ólmes |
Derekler
Siltemeler
| Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan. |
 | Bul shala maqala haqqında ulıwma úlgi bolıp, ilajı bolsa ol jáne de anıqlaw úlgige almastırılıwı kerek. |
This article uses material from the Wikipedia Qaraqalpaqsha article Bulgar tili, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Maǵlıwmat CC BY-SA 4.0 litsenziyası boyınsha alınǵan (eger basqa shártler kórsetilmese). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Qaraqalpaqsha (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.