მოხეური დიალექტი — ქართული ენის დიალექტი, რომელიც გავრცელებულია საქართველოს ერთ-ერთ უძველეს კუთხეში — ხევში.
გარდა მოხევეებისა, ხევში ცხოვრობენ ხევსურები, ქისტები, ოსები. ხევზე გადის საქართველოს სამხედრო გზა.
მოხეური დიალექტის ფონოლოგიური თავისებურებებიდან აღსანიშნავია შემდეგი: დაცულია ფონემა ჴ: ჴარი, ჴმალი, ჴოცს..., თუმცა ახალი თაობის მეტყველებაში იგი თითქმის აღარ ისმის. შედარებით მკვიდრია უმარცვლო უ̂--ს პოზიცია. ზოგჯერ მას სიტყვათგანმასხვავებელი ფუნქციაც აქვს: სველი „დასველებული“ – სუ̂-ელი „შრატი, წაქი“; შეინიშნება ხმოვნის ფშვინიერი და იოტიზებული „შემართვის კვალი“. მოხეური დიალექტის ერთ-ერთი დამახასიათებელი ფონეტიკური თავისებურებაა კომპლექსთა ნაირსახოვანი ცვლილებები. ზოგჯერ შეინიშნება ბოლოკიდური პოზიციის ცვეთის შემთხვევები. II სუბიექტური და III ობიექტური პირის ნიშანთა ფონეტიკური ნაირსახეობანია: ჰ → ხ → ღ, ს → შ → ჟ, ს → ზ.
მოხეურ დიალექტში თავისებურია არა მარტო მახვილი, არამედ თითოეული ბგერის წარმოთქმაც: დამახასიათებელია მჟღერობის მაღალი ხარისხი, ფშვინვიერთა ბუნების შენარჩუნება და გაძლიერება. მოხეურ დიალექტში მახვილი არაა ფონოლოგიური; იგი სიტყვას ანიჭებს მუსიკალურ-ტონურ ელფერს და იცავს მას წინადადებაში მონოტონური წარმოთქმისაგან. მართალია, ცალკე სიტყვაში მოხეური დიალექტის მახვილი ჰგავს მთიულურისას, მაგრამ მრავალმარცვლიან სიტყვაში ის ტონურ-დინამიკურისაკენ იხრება ისევე, როგორც სალიტერატურო ქართულშია.
სიტყვაში მთავარი და დამატებითი, თანამახვილი, შეინიშნება ბოლოდან მესამე-მეოთხე მარცვლებში. მრავალმარცვლიან სიტყვაში ორი მახვილი — დინამიკური და ტონური უდავოა. ტონური ჩანს დომინანტი. ტონის ამაღლება მესამე-მეოთხე მარცვალზეა.
მოხეურში თვლის სისტემა ასის შემდეგაც ოცობითია: ხუთოცი, ექვსოცი.., ათასის შემდეგ — ასობითი: თერთმეტასი, თორმეტასი და ა.შ.
This article uses material from the Wikipedia ქართული article მოხეური დიალექტი, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.