Bahasa Jawa Serang (disingkat Jaseng; Jawa: ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ, translit. basê Jawê Sèrang) adalah dialek bahasa Jawa yang dituturkan oleh masyarakat Jawa Serang (wong Jasèng), yakni kelompok masyarakat yang hubungannya paling erat dengan Kesultanan Banten.
Bahasa Jawa Serang adalah sebuah dialek bahasa Jawa yang masih termasuk ragam dialek bahasa Jawa Cirebon-Indramayu (rumpun bahasa Jawa bagian barat). Tetapi seiring berjalannya waktu, dialek ini mengalami beberapa perubahan kosakata akibat dikelilingi oleh wilayah penuturan bahasa Sunda Banten (khususnya bahasa Sunda Serang) di sekitarnya serta letak geografisnya yang terlalu jauh dengan Cirebon dan Indramayu sehingga lebih sering dikategorikan sebagai dialek yang terpisah dengan Cirebon-Indramayu. Bahasa Jawa Serang dituturkan di wilayah utara Provinsi Banten seperti Kabupaten Tangerang bagian utara dan barat laut, Kota Serang, Kabupaten Serang bagian utara, dan Kota Cilegon. Bahasa Jawa Serang juga dituturkan di sebagian kecil wilayah di Provinsi Lampung. Dialek ini dianggap sebagai turunan bahasa Jawa Kuno.
Bahasa Jawa Serang ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ
Bahasa Jawa Banten | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dituturkan di | Indonesia | ||||||||||||
Wilayah | |||||||||||||
Penutur | |||||||||||||
| |||||||||||||
Status resmi | |||||||||||||
Diakui sebagai bahasa minoritas di | |||||||||||||
Kode bahasa | |||||||||||||
ISO 639-3 | – | ||||||||||||
Glottolog | bant1291 | ||||||||||||
QID | Q11651781 | ||||||||||||
| |||||||||||||
Portal Bahasa | |||||||||||||
Dalam bahasa Jawa Serang terdapat dua tingkatan bahasa, yaitu tingkatan babasan (krama) dan standar. Dalam bahasa Jawa Serang, pengucapan huruf [e] ada dua versi, yaitu ada yang diucapkan [è] dan [ê], seperti pada kata "hendaknè" atau "orê", dan juga ada yang diucapkan [a], seperti pada kata "apa" atau "kita". Daerah yang melafalkan [a] adalah Kragilan, Kibin, Cikande, Kopo, Pamarayan, dan wilayah Serang bagian timur. Sedangkan daerah yang melafalkan [e] adalah Serang Kota, Cipocok Jaya, Kasemen, Bojonegara, Kramatwatu, Ciruas, Anyer, Waringinkurung, dan wilayah Serang bagian barat.
Contoh:
Dalam bahasa Jawa Serang, terdapat dua tingkatan bahasa, yakni babasan dan standar.
Glosa | Jawa Serang | Jawa standar ngoko (Surakarta-Yogyakarta) | Jawa Serang babasan | Jawa standar krama (Surakarta-Yogyakarta) |
---|---|---|---|---|
ada | anê | ana | wèntên | wòntěn |
anak | anak | anak | pécil | laré |
apa | apê | apå | napê | punåpå |
bagaimana | kêprèmèn, prèmèn | kěpriyé, piyé | kêpripun, pripun | pripun (krama madya), kados pundi (krama inggil) |
baju | kelambi | klambi | kělambi | rasukan |
bangun | tangi | tangi | tangi | wungu |
barat | kulon | kulon | kulon | kilĕn |
bawa | gawê | gåwå | baktê | bĕkṭå |
begitu | mengkonon | mengkono, ngono | mengkotên | mekatěn |
beli | tuku | tuku | tumbas | tumbas (krama madya), mundḥut (krama inggil) |
belum | durung | durung | dereng | děrèng |
berapa | pirê | pirå | pintên | pinṭěn |
bertemu | kêpêndak | pěṭhuk | kêpêtuk | kěpanggíh |
besar | gedé | gědḥé | gedé | agĕng |
bisa | bisê | iså, biså | bangkit | sagěd |
dan | lan | lan, kělawan | kalawan | kalíhan |
dari | sing | såkå | saking | sakíng |
datang | tekê | těkå | rawuh | dugi (krama madya), rawuh (krama inggil) |
dengan | karê | karo | sarêng | sarěng |
dua | loro | lårå | kalih | kalíh |
empat | papat | papat | papat | sěkawan |
habis | entèk, entèng | entèk | telas | tělas |
hari | dinê | dinå | dinten | dintěn |
harus | kudu | kudu | kedah | kědah |
ikut | melu, milu | mèlu | milêt | ndhèrèk |
ingin | gelêm | gelěm | ayun | kěrså, purun |
ini | kiyên | iki | puniki | puníki |
istri | rabi | bojo, rabi | rayat wadon | garwå |
itu | kuwên | iku, kuwi | puniku, niku | puniku, punikå |
iya | iyê | iyå | nggih | inggih |
jadi | jadi | dadi | jados | dados |
jangan | ajê | åjå | napik | ampun |
Jawa | Jawê | Jåwå | Jawi | Jawi |
juga | uga | ugå | ugi | ugi |
kamu | sirê | kowé, sliråmu, sirå, nirå | - | panjěnèngan (umum), ndikå, rikå |
katanya | jerèhe, jarène | jarène | cêpené | těròsipun |
kecil | cilik | cilík | alit | alit |
kenapa | kêlipên | kenåpå, ngåpå | kêlipun | kèngíng nåpå |
kepala | endas, sirah | sirah | sirah | muståkå |
lagi | maning | manèh, mĕnèh | malih | malíh |
lama | lawas | suwé | lambat | dangu |
lihat | dêlêng | ndělòk, sawang, deleng, andulu | ningali | ningali (krama madya), mirsani (krama inggil) |
lima | limê | limå | limê | gangsal |
maaf | hampura | ngapuråné, sepuråné | hampura | ngapuntěn |
makan | mangan, dahar | mangan, madḥang | dahar | dḥahar |
malam | bêngi, pêting | wěngi, běngi | sipêng | dalu |
mana | endi | ngěndi, endi | pundi | pundi |
mata | mata | måtå | soca | socå (krama madya), mripat (krama inggil) |
masuk | manjing | mlěbu | mêlêbêt | mlěbět |
minta | nyejaluk | jaluk | ngêndê | nyuwun |
nama | aran | jěnèng, aran | kasih | nami, asmå |
nasi | segê | sěgå | sekul | sěkul |
percaya | percayê | pěrcåyå | percantên | pitadòs |
pergi | lungê | lungå | linggar | tindak, kĕsah |
permisi | puntên | kulå nuwun | permios | nyuwun sèwu |
punya | duwé | duwé, darbe (arkais) | darbé | gadḥah, kagungan |
rumah | umah | omah | griyê | griyå, dalěm |
saja | baé | waé | saòs | mawòn |
sama | padê | pådå | sami | sami |
sangat | temên | těnan, teměn | pisan | sangět |
satu | siji | siji | siòs | sětunggal |
saudara | dulur | sědulur | dulur | sědhèrèk, sěntånå |
saya | kitê, kulê | aku | kulå | kawulå (umum), dalêm, abdi, ingsun |
sekali | sepisan | sěpisan | sepisan | sapisan |
sekarang | siki | saíki | seniki | sak'níki |
selatan | kidul | kidul | kidul | kidul |
semua | kabèh | kabèh | sêdantên | sĕdåyå (krama madya), sĕdantĕn (krama inggil) |
siang | awan | awan | awan | sòntĕn |
siapa | sapê | såpå | sintên | sintĕn |
sudah | uwis | wis | sampun | sampun |
supaya | éndah | supåyå | dipuni | supados |
tanya | takon | takon | taken | tanglĕd |
terima kasih | nuhun | matur nuwun | matur nuhun | matur sěmbah nuwun |
tidak | idak, orê | ora | botên | mbotĕn |
tidur | turu | turu | saré, tilêm | saré, tilěm |
tiga | têlu | tělu | têlu | tigå |
timur | wètan | wétan | wètan | wétan |
tunggu | tònggòni | ěntèni, tunggòni | tènggèni | ěntosi, rantosi |
untuk | kanggo, kanggé | kanggo | kanggé | kanggé (krama madya), kagěm (krama inggil) |
utara | lor | lor | lèr | lèr |
waktu | wayah | wayah | waktos | wanci |
yang | sing | síng | ingkang | íngkang |
Seperti yang telah disinggung sebelumnya, bahasa Jawa Serang secara geografis dikelilingi oleh wilayah penuturan bahasa Sunda, sehingga dalam perkembangannya, terdapat pengaruh bahasa Sunda dialek Banten yang dituturkan di Serang, pengaruh tersebut di antaranya berupa pengaruh pada tataran leksikon (kosakata), dan sedikit pada tataran fonologi.
Di bawah ini adalah beberapa contoh kosakata dalam bahasa Jawa Serang yang diserap dari bahasa Sunda.
Bahasa Jawa Serang | Bahasa Sunda | Bahasa Indonesia | Ref. / Catatan |
---|---|---|---|
abah | abah | ayah | (< PAn *aba₁) |
api-api | api-api | pura-pura | |
ari | ari | kalau | |
bangor | bangor | nakal | |
bati | bati | keuntungan/laba | |
bebancik | babancik | alas yang diinjak untuk mengambil sesuatu | |
belok | belok | kotor | |
bengket | beungkeut | ikat | |
berit | beurit | tikus | |
besèt | besét | sayat | |
cadèl | cadél | cadel | |
dangder | dangdeur | singkong | |
galengan | galengan | pematang sawah | |
hawek | haweuk | rakus | |
jugjug | jugjug | (men)datangi | |
kasèp | kasép | tampan | |
mantang | mantang | ubi | |
mulang | mulang | kembali, pulang | |
ngojay | ngojay | berenang | |
ngan | ngan | hanya | |
nyébor | nyébor | menyiram | |
péot | péot | keriput | |
rungsing | rungsing | pusing | |
samper | sampeur | jemput |
This article uses material from the Wikipedia Bahasa Indonesia article Bahasa Jawa Serang, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Konten tersedia di bawah CC BY-SA 4.0 kecuali dinyatakan lain. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Bahasa Indonesia (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.