Vodou

Vodou se yon relijyon melanje ke moun pratike an Ayiti ak nan dyaspora ayisyen an. Yon "sèvitè" oubyen yon "vodouyizan" se yon moun ki pratike vodou.

Sèvitè yo kwè nan yon sèl kreyatè ki rele Bondye. Selon Vodouyizan yo, Bondye se yon kreyatè byen lwen e li pa entèvni nan zafè imen. Poutèt sa yo dirije adorasyon yo vè lespri ki sèvi Bondye, ki rele lwa. Yo se reprezantasyon yon melanj zansèt, dye afriken ak kreyòl, ak sen katolik. Ant diven e imen an, lwa yo sèvi kòm yon pon. Chak lwa se responsab pou yon aspè patikilye nan lavi, e chak genyen yon pèsonalite ki aktif epi ki chanje. Chak lwa se yon refleksyon sou tout posibilite nan plizyè aspè ke yo responsab nan lavi. Anplis, li pa genyen yon otorite bòkote legliz santral, poutèt sa lwa yo kapab varye ant chak kominote. Vodouyizan kiltive relasyon pèsonèl ant yo menm e lwa yo, pou navige lavi toulejou. Kòm pèsonalite lwa, sa kapab varye ant kèk kominote tou, swivan kisa chak vle e bezwen. Kèk fason antreladan prezantasyon ofrann, kreyasyon lotèl pèsonèl ak objè devosyonèl, e patisipasyon nan detay seremoni mizik, dans, ak posesyon lespri. An retou, lwa yo bay Vodouyizan yo èd ak konsèy. Relasyon an ant sèvitè e lwa se yon relasyon donan donan.^, Vodou se yon relijyon ki baze sou kominote. Se poutèt sa yon sèvitè rele yon "sèvitè" e li di ke li sèvi lwa yo. Se kominote a sou endividi a.

Vodou soti nan peyi ki rele Benen kounyeya. Li te devlope nan anpi kolonyal franse nan 18yèm syèk pami pèp lwès Afriken ki te esklav. Se te yon tan lè pratik relijyon Afriken te vrèman siprime e Afriken yo ki te esklav, yo te fòse yo konvèti nan Krisyanis. Pratik relijye Vodou kontanporen se desandans epi gen rapò avèk Vodou lwès Afriken ke moun Fon ak Ewe pratike. Li genyen eleman ak senbòl ki soti nan lòt pèp afriken ki antre moun Yoruba ak Kongo ladan; tankou relijye kwayans Taíno, woman Katolik ak espirityalite Ewopeyen an ki antreladan mistik ak lòt enfliyans.

Vodou genyen yon wòl vrèman esansyèl nan istwa Ayiti. Se pa yon seremoni vodou ke yon gwo lagè te kòmanse. Nan nò Ayiti, nan yon forè ki rele Bwa Kayiman, kèk pè vodou—"ougan" pou yon nonm e "manbo" pou yon fanm— kòm Sesi Fatiman (Cecile Fatiman) ak Boukman Dutty te fè yon seremoni pami lòt moun yo ki te esklav. Toutmoun te fè yon rityèl e lapriyè nan lwa yo pou revòlte e reyisi kont mèt esklav. Revolisyon Ayisyen an te fini avèk abolisyon esklavaj epi Ayiti devni premye repiblik nwa lib nan mond lan. Men akòz laviktwa sa a, tout peyi yo ki te genyen esklav te devni pè pouvwa vodou epi yo te fè yon gwo demonizasyon sou relijyon sa. Peyi yo, menm nan jou sa a, penti yon imaj negatif, ak yon asosyasyon ak maji e zonbi. Men Vodou se yon relijyon, yon sistèm kwayans tankou lòt nan mond lan.^,

Vodou se yon relijyon. Li gen anpil rasin afrikèn. Relijyon Vodou a, pou nou menm ki Vodouyizan, se premye relijyon sou latè Bondye.

Pou tan, mo "Vodou" a jodiya kapab vle di twa (3) bagay diferan :

1. yon gwoup relijyon ki pratike an Afrik;
2. yon relijyon ki pratike an Ayiti epi tou nan lòt peyi;
3. yon relijyon ki pratike a Nouvèl Òleyan nan leta Lwizyàn Ozetazini, ki gen kote li sanble ak Vodou ayisyen ak kote li diferan.

Vodou se de (2) mo li ye : vo (vou) dou (doo). Vo vle di "konbyen"; dou vle di "sajès".

 

Rasin afrikèn Vodou ayisyen an sòti nan plizyè nasyon, tankou Kongo, Ibo, Dawomen, Nago, ak lòt nasyon. Vodou gen tout rasin Ewopeyen, kowmsi kwayans katolik, ak sèten lwa tankou Gran Brijit. Ak tout sa, genyen nan Vodou kèk kwayans ki sòti nan pèp orijinal, moun Tayino ak Arawak.

Vodou ayisyen se yon relijyon rich, avèk yon teyoloji sofistike ak yon vi seremonyal byen bèl, byen chaje avèk sans. Pou diskite tout sa ki genyen nan Vodou ap pran tan, kidonk paj sa ap grandi pazapa.

Sa ki pi esansyèl nan Vodou a se Bondye. An Ayiti, yon Vodouyizan pa jamn di konsa, nap wè demen, san li pa di tou, si Bondye vle. Gen anpil chante pou Bondye nan Vodou, gen seremoni tankou Aksyon de Gras ak lòt seremoni, ki pou Bondye.

Aprè Bondye se lwa yo. Gen plizyè tip lwa. Gen lwa Rada, lwa Petwo, lwa lanmò yo tankou Bawon, Gran Brijit, ak lwa Gede yo. Lwa Rada gen rasin nan tradisyon Dawomen ak Nago, lwa Petwo gen rasin nan tradisyon Kongo ak lòt gwoup Afriken. Lwa Mò yo gen manm nan tout nasyon sou tè, paregzanmp Gran Brijit ki sòti nan Angletè.

Gen lòt kategori lwa, tankou lwa Dahatti, ki se lwa ansyen moun, moun aye lontan lontan. Gen lwa Bizango, ki sèvi nan rit Sanpwel, ki la pou mete lòd kote pa gen bon polis.

Chak lwa gen karaktè ak manyè pa li. Lwa La Siren abòde tout moun tankou yon manman ke plen dafeksyon. Lwa Ogoun kap mande wòm pou bwè, lwa Ti-Jean Petwo gen dwa danse ak dife. An jeneral lwa pa maltrete moun, jouwe moun, egzije moun. Lwa konn chante, danse, manje. Lwa ap repon keksyon, lwa kap bay konsèy, lwa kap eseye geri pwoblèm nan kò moun. Lwa fè ke moun kontan. Si yon moun ta pran poz li gen lwa, epi lwa sa al jouwe elmi moun sa, sa pa lwa.

Lwa Ginen : se lwa ki sòti Afrik ki vini Ayiti. Le pli souvan lwa sa yo pasifik, yo pa fè anpil dega.

KALANDRIYE FÈT RELIJYON VODOU DAT MWA SEREMONI 2-4 janvye Kase Gato 25 janvye Manje Tèt Dlo 16 mas Loko Davi 19 mas Legba/Sen Jozèf 20 mas Legba Zawou/Sen Lwi Klèmèy 27 avril Dan Wè Zo 29 avril Kase Kannari/Wet Mò nan Dlo 30 avril Manje Lè Mò 12 me Manje pou divès Lwa 18 me Manje pou Grann Aloumandya ou Grann Sentàn 20-21 me Simbi Blan 24 jen Sen Jan 28 jen Madan Ginen Sovè 25 jiyè Papa Ogoun/Sen Jak Majè 26 jiyè Grann Delai ak Grann Aloumandya 29 Jiyè Mètrès Silverin/Mètrès Lòvana 25 out Dan Wè Zo/Sen Lwi Wa Frans 29 out O Dan Loryan 25 septanm  Lwa Wangòl Mousondi 29 Septanm  Manman Aloumandya 30 septanm  Mètrès Delai 30-31 oktòb Agawou/Chante Mès 01-02   novanm  baron/grann brijit/gede 25 novanm Manje Yanm 10 desanm Ganga-Bwa 25 desanm Beni Nwèl-Sakrifis pou Kaplawou 

• Calendrier vodou haïtien sou haiti-reference.com
• Le Vaudou en Haïti (pdf)
• Les grands dieux du vodou haïtien sou persee.fr
• Lis liv anlè Vodou sou gede.org
• Le vaudou dans la littérature haïtienne sou lenouvelliste.com
• La tradition voudoo et le voudoo Haitien ( son temple, ses mysteres, sa magie) auteur Milo RIGAUD