Occitáñañe'ẽ

Ára Mbyteguápe occitáno oñemombarete ñe'ẽ tekotevẽrãrõ ha Occitánia rekopýrõ. Jehai ypy oĩ saro'y XI peguare. Ha saro'y XII ha XIII pe oiko chugui tekotevẽrã mbarete. Saro'y XIII guive, ha Ára Mbytegua pukukue, Hyãsia oñangareko ijehe hetãme oikóvagui, osẽ porã hagua omopu'ã tekopy ha ñe'ẽmbo'e Hyãsiañe'ẽ.

Oñeñeha'ã oñemoingove jey ñe'ẽ, ha oñeñepia'ãve saro'y XIX ñe'ẽporãre, ha saryty XX occitáno rehegua. Ko ipahagua omomba'e guasu ñe'ẽ ha omoinge'imi tembipuru marandurãme, mbo'ehao ha kuatiañe'ẽ ojejapohápe. Avei omotenonde ñe'ẽ mbykyrã, oñemoĩva Occitáno ñe'ẽ ári, ha oipurukuaáva opavave tekoita Occitáno.

Gaskóna rekoita Valle Aran -pegua mba'etee, ojehe'áva Katalúñare saro'y XIV guive, héra arane. Oñeñangareko guive Katalúñame oñeme'ẽva tekome'ẽre, heko rape oñemombarete Vállepe (1990) ohupyty peve ñe'ẽpavẽicha renda, katalã ha karaiñe'ẽ ndive.

Upe mboyve 1982 oñemoĩporãma Occitáno ñe'ẽ jehai, ápe ojehechakuaa ombojoajúva occitánore, ha oñepyrũ mbo'ehaópe jeipuru (1984). Ko árape arane ojeipuru tekotevẽ ha ñembo'erã, oĩmimi tembipuru marandurãme ha ojehai ñe'ẽporã. Ñe'ẽmbo'e reko ñemuengovia oñepyrũva Occitánia Hyãsia peguápe nombotovéi Valle Aran-pe, ñe'ẽ imbareteterei ha oĩháme oñangareko mbaretéva hese. Aga katu arane noñemohatãi: oñemoĩ karaiñe'ẽ guýpe, ha avei katalápe oñakãity, oñembo'éva mbo'ehao ha jehorã.

• Ñe'ẽ tee: Katalúña-me.
• Jehechakuaa tembiapoukapýpe: Itàlia-pe.
• Ñe'ẽatýre ñangareko: Fránsia.
• Ndojehechakuaái tembiapoukapýpe: Mónako.

Oñe'ẽvakuéra papapy: 500.000 ha 1.200.000-rupi.

Katalúña yvate kuarahy reikéo (4.700); Hyãsia ñembýre (400.000 ha 1.000.000-rupi); Itália yvate kuarahy reike ha ñembýre (50.000 ha 100.000-rupi); Mónako (4.500).

Joaju

 

Ko ñe'ẽ oreko Vikipetã ha'ete avei. Nde ikatu reho upépe ha ikatu reipytyvõ occitáñañe'ẽ vikipetãme.

• Tenda tee Ñandutíme upe Congrès permanent de la lenga occitana pegua.
• Informe de Ethnologue sobre el occitano.