گنبد عالی: اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران

این اثر در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۱۲ با شمارهٔ ثبت ۱۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. گنبد عالی از سالم‌ترین ساختمان‌های برجای مانده از دوران سلجوقیان و از بناهای ارزشمند معماری ایران است که در شهر ابرکوه در ۱۳۰ کیلومتری یزد جای گرفته‌است. ساختار بنا از سنگ و چاروگ (ساروج) و به شکل هشت گوش است که بر روی کرسی چهارگوشی که گوشه‌هایش پخ شده ساخته شده، شکل گنبد در بخش آسمانه مانند عرقچین است بلندای ساختمان ۲۲، هر بدنه دیوار ۵/۴۲ و درآیگاه ۱/۲۰، بلندای آسمانه از درون ۱۲ و بلندای کرسی از روی زمین ۲ متر می‌باشد.

گنبد عالی
نام	گنبد عالی
کشور	ایران
استان	یزد
شهرستان	شهرستان ابرکوه
اطلاعات اثر
کاربری	آرامگاه
دیرینگی	دوره سلجوقی
دورهٔ ساخت اثر	دوره سلجوقی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۹۵
تاریخ ثبت ملی	۹ مرداد ۱۳۱۲
گنبد عالی روی نقشه ایران ۳۱°۰۶′۵۳″شمالی ۵۳°۱۸′۱۵″شرقی / ۳۱٫۱۱۴۷۰۲۴°شمالی ۵۳٫۳۰۴۳۰۱۵°شرقی / 31.1147024; 53.3043015

بر بدنه ساختمان ۳ رج چفدآویز، زیر پایه گنبد قرار گرفته‌است. دو سنگ نبشته به خط کوفی بنایی از آجر برجسته نیز در زیر چفدآویزها و دیگری بر بالای درآیگاه وجود دارد. این آرامگاه، گور امیر عمیدالدین شمس الدوله علی هزار اسب از خاندان دیلمیان و مادرش بوده که بدستور فرزندش فیروزان در سال ۴۴۸ ماهشیدی (قمری) ساخته شده‌است. گنبد عالی ابرکوه در سال ۱۳۱۲ به شماره ۱۹۵ در فهرست آثار ملی ایران نگاشته شد.

•  
  نمای نزدیک کوه گنبد عالی، شهرستان ابرکوه، استان یزد
•  
  کوه گنبد عالی، شهرستان ابرکوه، استان یزد

• فهرست آثار ملی ایران
• فهرست آثار ملی استان یزد
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری