همایون خرم: موسیقی‌دان و آهنگساز ایرانی (۱۳۰۹–۱۳۹۱)

او یکی از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران بود. همایون خرم خالق تصنیف‌هایی نظیر غوغای ستارگان، رسوای زمانه، تو ای پری کجایی، شهزاده رؤیاها، طاقتم ده (ساغرم شکسته ساقی) و ده‌ها اثر است. وی با خوانندگان سرشناس زمانه خود از جمله مرضیه، الهه، دلکش، حسین قوامی، مهستی، هایده، محمد رضا شجریان، اکبر گلپایگانی و محمد اصفهانی همکاری داشت.

همایون خرم
اطلاعات پس‌زمینه
نام تولد	امیر همایون خرم
زاده	۹ تیر ۱۳۰۹ بوشهر
درگذشته	۲۸ دی ۱۳۹۱ (۸۲ سال) تهران بیمارستان دی
ژانر	سنتی
پیشه	نوازنده ویولن
ساز(ها)	ویولن
همکاری‌های مرتبط	عضو خانه موسیقی ایران
سازهای اصلی
ویولن
علت سرشناسی	آثار فاخر موسیقی

همایون خرم ۹ تیر سال ۱۳۰۹ در بوشهر متولد شد. از آن‌جا که مادرش از شیفتگان موسیقی اصیل ایرانی بود و از میان مقام‌های موسیقی ایرانی به دستگاه همایون علاقه‌ای وافر داشت، نام همایون را برای فرزند خود برگزید. خرم در سن ۱۰–۱۱ سالگی به مکتب ابوالحسن صبا راه یافت و چند سال بعد به عنوان نوازندهٔ ۱۴ ساله، در رادیو به تنهایی به اجرا پرداخت. بعدها، در بسیاری از برنامه‌های موسیقی رادیو به‌ویژه در برنامه گل‌ها، به عنوان آهنگساز، تکنواز ویلن و رهبر ارکستر آثار متعددی آفرید.

همایون خرم هارمونی را با فریدون فرزانه و با شیوه «سارلی» فراگرفته و در سازبندی از کورساکف متأثر بود. دشوار می‌شود ایرانی‌ای را یافت که نتواند ترانه «امشب در سر شوری دارم» را زمزمه کند. او با مشهورترین خوانندگان موسیقی ایرانی همکاری داشته‌است. حسین قوامی، مرضیه، دلکش، الهه، هایده، مهستی، شجریان، گلپا ایرج، نادر گلچین، عهدیه، پروین، محمد اصفهانی، علیرضا قربانی و… از آن جمله‌اند. از طرف دیگر باید گفت پروین نوری‌وند تا چندین سال خواننده انحصاری آثار خرم محسوب می‌شد.

وی همچنین تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه علم و صنعت ایران در رشته مهندسی برق ادامه داد. در جلد سوم کتاب موسیقی‌دان ایرانی نوشته پژمان اکبرزاده آمده‌است: «پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، فعالیت‌های اجرایی همایون خرم دچار وقفه‌ای چندین ساله شد. اوقات او از آن پس، بیشتر صرف تدریس خصوصی ویلن و فعالیت‌های پژوهشی دربارهٔ موسیقی ایرانی شد.»

از کارهای دیگر او می‌توان سخنرانی‌های زیر را نام برد:

• موسیقی ایرانی در مراکز هنری و فرهنگی اروپا و آمریکا مانند UCLA
• ابوالحسن صبا و موسیقی ایرانی در دانشگاه گیلان و دانشگاه پزشکی شیراز
• ابوالحسن صبا در انجمن موسیقی فارس
• مقامات موسیقی ایرانی در دانشگاه علامه طباطبایی
• علی‌نقی وزیری در فرهنگسرای ارسباران
• مشخصات موسیقی ایرانی در دانشگاه صنعتی اصفهان
• سخنرانی‌های متعدد دیگر در تالار رودکی تهران به مناسبت‌های گوناگون.

• آهنگ‌ساز در برنامه‌های موسیقی ایرانی و برنامه گل‌ها
• استاد دانشکده موسیقی ملی
• دارای درجه ۱ هنری معادل مدرک دکترا از شورای ارزشیابی هنرمندان ایران
• رهبری ارکستر سازهای ملی
• عضویت در شورای عالی موسیقی رادیو

از جمله آثار همایون خرم که به شهرت رسیده‌است، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. غوغای ستارگان (خاطرات هنری مهندس همایون خرم) انتشارات بدرقه جاویدان ۱۳۸۹. این کتاب توسط علی وکیلی که از شاگردان خرم بوده، ابتدا به صورت شفاهی روی نوار تهیه و سپس نوشته و ویرایش شده‌است.
2. ردیف اول چپ کوک (نوای مهر)؛ شامل آوازها، چهارمضراب‌ها (به اهتمام بابک شهرکی)
3. ردیف دوم راست کوک؛ شامل تعدادی از پیش‌درآمدها، چهارمضراب‌ها و رِنگ‌ها که به کوشش محمد رضا ترابیان تهیه و چاپ شد.
4. چهار مقام ردیف‌ها و چهارمضراب‌های مهندس همایون خرم در ماهور، چهارگاه، همایون و اصفهان (به همراه سی دی صوتی)، که توسط محسن کاظمیان از شاگردان خرم گردآوری و نگارش شده‌است. (در این کتاب مباحث جدیدی توسط نویسنده در حوزه ویولون ایرانی در این کتاب وارد شده‌است، از جمله آکسان‌های دست چپ، دوبل نت‌های موسیقی ایرانی و نیز تعیین مترونوم برای ردیف‌ها)

همایون خرم که در سال‌های پایانی زندگی به بیماری سرطان روده دچار شده بود و تحت شیمی‌درمانی قرار داشت، در سن ۸۲ سالگی در روز پنجشنبه ۲۸ دی ۱۳۹۱ در بیمارستان دی تهران درگذشت. پیکر او، یکشنبه ۱ بهمن از روبه‌روی تالار وحدت با حضور اهالی موسیقی و دوستداران وی به سمت قطعه هنرمندان بهشت زهرا تشییع شد.

رضا خرم (فرزند همایون خرم) نامه ای اعتراضی را از سوی خبرگزاری‌ها مبنی بر عدم رعایت حقوق آثار همایون خرم منتشر کرد که او و خانواده‌اش به روند سرقت آثار پدرش توسط برخی از اهالی موسیقی اعتراض کرده‌اند. در این نامه آمده‌است:

«دوستان عزیز هر اثر موسیقی سازنده و صاحب دارد، مؤلفی دارد که حقوق ناشی از آن متوجه ایشان یا وارثانش هست. اگر این موسیقی آمیخته با کلام باشد دو نفر صاحب این اثر مشترک هستند، آهنگساز و ترانه‌سرا.»

آثار آهنگسازانی یا نواپردازانی مانند خرم اغلب به سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران صدا و سیمای فعلی واگذار شده. فروش دوباره این آثار توسط اطرافیان هنرمندانی مانند خرم و معینی کرمانشاهی و.. یکی از کارهای خلاف قانون بوده‌است. وکلای زیادی در مورد این حقوق نظر دادند.

• تو ای پری کجایی
• غوغای ستارگان
• پرویز یاحقی
• علی تجویدی
• روح‌الله خالقی
• حبیب‌الله بدیعی
• انوشیروان روحانی
• جلیل شهناز
• هایده
• مرضیه

• جشنواره و جایزه همایون خرم
• وب سایت استاد همایون خرم
• ترانه «شهزاده رؤیا» ساخته همایون خرم از فیلم «دالاهو»