شهرستان گنبد کاووس

مرکز این شهرستان، شهر گنبد کاووس است.

شهرستان گنبد کاووس
برج قابوس بن وشمگیر
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	گلستان
مرکز شهرستان	گنبد کاووس
سایر شهرها	کرند، اینچه برون
بخش‌ها	مرکزی، داشلی‌برون
سال تأسیس	۱۳۲۷ خورشیدی
نام‌های پیشین	دشت ترکمن
اداره
فرماندار	مهدی دهرویه
حوزهٔ انتخابیه	گنبد کاووس
مردم
جمعیت	۳۴۸٬۷۴۴ نفر (۱۳۹۵)
تراکم جمعیت	۶۹ نفر بر کیلومتر مربع
مذهب	سنی و شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۵٬۰۷۱ کیلومتر مربع
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۱۷
وبگاه	فرمانداری ویژه گنبد کاووس

این شهرستان در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۲۷ از شهرستان گرگان جدا شد و مستقل گردید.

نام پیشین این شهرستان، دشت گرگان بوده که در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۵۱ به گنبد کاووس تغییرنام پیدا کرد.

شهرستان گنبد کاووس از شمال تا غرب با کشور ترکمنستان، از شمال شرقی با شهرستان مراوه‌تپه، از شرق با شهرستان کلاله، از جنوب شرقی با شهرستان‌های گالیکش و مینودشت، از جنوب با شهرستان‌های آزادشهر و رامیان و از جنوب غربی با شهرستان آق‌قلا همسایه است.

کاوش‌های باستان‌شناسی پیشینه تمدن این منطقه را ۵ تا ۶ هزار سال اعلام کرده‌اند. با این تمدن کهن، تاریخی پرفراز و نشیب، آثار و بقایای باستانی فراوان و با دانشمندانی نامدار و اقوامی مقتدر و نجیب، گنبد کاووس جایگاهی رفیع و سهمی ارزشمند در تاریخ و تمدن باشکوه ایران دارد. با ورود اسلام و در سده‌های آغازین آن ایالت هیرکانیا جایگاه ارزشمندی در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی داشت. شهرهای جرجان (گنبدکاووس فعلی) از این ایالت مهد دانشمندان بزرگ آن دوران بود. عنصرالمعالی کیکاوس (از آخرین امیران آل زیار و نگارنده کتاب گرانقدر قابوس‌نامه) و عبدالقاهر جرجانی (صاحب تألیفات گرانبها در صرف و نحو و معانی و بیان عربی) در تحول ادبیات فارسی و عربی نقش مهمی داشتند. قابوس‌نامه را، همچنین، مجموعه تمدن اسلام پیش از مغول نام نهاده‌اند.

در علم پزشکی نیز این منطقه سهم عمده‌ای در جهان اسلام داشته به‌گونه‌ای که دو تن از معروف‌ترین پزشکان ایران و جهان، ابوسهل مسیحی و سیداسماعیل (حکیم) جرجانی صاحب دایرةالمعارف ذخیره خوارزمشاهی، از این سرزمین بوده‌اند.

گنبدکاووس در سده‌های اخیر تابع ولایت استرآباد بود. در تقسیمات جدید کشوری که در سال ۱۳۱۶ خورشیدی شکل گرفت، نام استرآباد رسماً به گرگان تغییر یافت و یکی از شهرستان‌های استان مازندران شد. گنبدکاووس نیز مرکز بخش دشت گرگان و از بخش‌های تابعه شهرستان گرگان شد. به تصویب هیئت وزیران در ۲۰ بهمن ۱۳۲۶ دشت گرگان به شهرستان تبدیل شد و شهرستان گنبدکاووس نام گرفت.

گنبد یا گنبد کاووس یا گنبد قابوس که پیشتر جرجان خوانده می‌شد. جرجان (نام سابق گنبد کاووس) نام شهر و شهرستان و نیز نام سرزمینی باستانی در جنوب شرقی دریای مازندران است.

ساکنان این شهرستان ترکیبی از فارسی زبانان و ترکمن‌های ایرانی هستند و همچنین مهاجرانی از مناطق دیگر از جمله سیستان و بلوچستان، آذربایجان، شاهرود، سمنان و خراسان تشکیل می‌دهند. حدود نیمی از جمعیت این شهرستان سنی مذهب (ترکمن و بلوچ) و نیمی دیگر شیعه (فارسی زبانان و ترک‌ها) هستند.

 

شهرستان گنبد کاووس دارای ۲ بخش، ۶ دهستان و ۳ شهر به شرح زیر است:

شهرستان گنبد کاووس

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت شهرستان گنبد کاووس برابر با ۳۴۸٬۷۴۴ نفر بوده‌است.