شهرستان اوز: شهرستانی در استان فارس، ایران

مرکز این شهرستان، شهر اوز است.

شهرستان اِوَز
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	فارس
مرکز شهرستان	اوز
سایر شهرها	کوره و بیدشهر
بخش‌ها	مرکزی، بیدشهر
سال تأسیس	۱۳۹۸ خورشیدی
اداره
فرماندار	محمد محمدی
حوزهٔ انتخابیه	لارستان، خنج، گراش، اوز و جویم
مردم
جمعیت	۴۰٬۷۳۱ نفر (۱۳۹۵)
تراکم جمعیت	۲۷ نفر بر کیلومتر مربع
مذهب	اهل سنت
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱٬۴۹۳ کیلومتر مربع
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۱
وبگاه	فرمانداری اوز

این شهرستان در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۹۸ از شهرستان لارستان جدا شد و مستقل گردید.

شهرستان اوز از شمال تا شرق با شهرستان لارستان، از شمال غربی با شهرستان جویم، از غرب با شهرستان خنج و از جنوب با شهرستان گراش همسایه است.

شهرستان اوز دارای ۲ بخش، ۴ دهستان و ۳ شهر به شرح زیر است:

شهرستان اوز

• مسجد جامع اوز

کتیبه موجود در مسجد جامع اوز می‌گوید بنا متعلق به سال ۱۱۹۴ قمری است. همچنین به نظر می‌رسد مسجد در سال ۱۳۰۳ قمری نوسازی شده است. همچنین یک کتیبه دیگر نیز که نشان از بازسازی بنا در سال ۱۳۰۴ قمری دارد در سمت راست محراب روی دیوار مسجد نصب شده است. درحال‌حاضر در این مسجد بقایای دو دوره معماری دیده می‌شود. بخش قدیمی مسجد شبستانی است با ۲۴ ستون گرد که در چهار ردیف شش‌تایی قرار گرفته‌اند. البته ارتفاع سقف بیش از این‌هاست، چراکه روی ستون‌ها از طاق‌هایی با خیز زیاد استفاده شده است. پایه‌ستون‌ها برخلاف بدنه اصلی ستون‌ها مربعی‌شکل‌اند. مصالح این بخش قدیمی عمدتاً از خشت است و برای پوشش این بخش نیز از چوب بهره برده شده است. پوشش سقف مسطح است و تیرهای چوبی اصلی به‌واسطه چوب‌های نازکی که حدفاصل تیرهای اصلی را پر کرده‌اند، کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. علاوه‌بر کاربرد خشت در ساخت‌مایه بنا و چوب برای پوشش، برای تزیینات بنا از گچ‌بری‌هایی با طرح‌هایی ساده بهره برده شده است.

• دریاچه هیرم

دریاچه هیرم در ۵ کیلومتری جنوب روستای هیرم از توابع دهستان بیدشهر شهرستان اوز در ۴۵ کیلومتری شرق اوز قرار دارد. این دریاچه از جمله دریاچه‌های دائمی و آب شور استان فارس است که دارای ۴ کیلومتر مربع مساحت و ۳ متر عمق می‌باشد. این دریاچه از زیستگاه‌های حائز اهمیت زمستان‌گذرانی و جوجه‌آوری پرندگان در کشور است و هر ساله ۴۰۰۰ پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی از کشورهای همسایه به این مکان مراجعه می‌نمایند. فلامینگو، انواع اردک و مرغابی و عقاب خاکستری، از جمله پرندگان مهاجری هستند که از قفقاز به این منطقه مهاجرت می‌کنند. دریاچه هیرم یکی از زیباترین تفرجگاه‌های استان فارس است و در فصل تابستان افراد زیادی برای درمان بیماری‌های پوستی از آب این دریاچه استفاده می‌کنند. این دریاچه در زبان محلی «هی بای» نامیده می‌شود.

• قلعه پرویزه اوز

این قلعه مربوط به دوران ساسانیان بر فراز کوهی، در ارتفاع ۲۰۰ متری قرار دارد و اطراف آن پرتگاه است. این بنا از سنگ، گچ، ساروج و خشت ساخته شده و دارای بقایای ایوان، شاه نشین، آب انبار، زیر زمین، اتاق و حیاط است. این قلعه ۲۵ هزار متر مربعی تنها بنای باقی مانده اش برج ۳متری است که از آن برای دیدبانی استفاده می‌شد.

• کاروانسرای سیفا

کاروان‌سرای غرب اوز (سیفا) یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در اوز است که قدمت آن مربوط به صفویه می‌باشد و در تاریخ ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ به شماره ثبت ۱۲۷۲۰ در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است. نشانی این اثر ملی ثبت شده.

• آب انبار سلفی اوز

یکی از آب‌انبارهای معروف و جاهای دیدنی اوز، برکه یا آب‌انبار سلفی اوز است که موقعیت آن در شمال شهر اوز قرار دارد. آب‌انبار سلفی، از لحاظ تاریخی به دوره تیموری می‌رسد. این آب‌انبار سنگ‌نوشته‌ای دارد که قدمت آن را به ۷۵۰ سال پیش می‌رساند. این لوح سنگی که در سردر اصلی آب‌انبار قرار گرفته است، نشان می‌دهد که شخصی نیکوکار به نام حاج محمد زینل شمسایان، بنا را در سال ۷۰۰ هجری قمری احداث کرده است. این آب‌انبار را می‌توان قدیمی‌ترین آب‌انبار شهر اوز دانست. آب‌انبار سلفی در محله محمودی قرار گرفته و در تاریخ ۴ تیر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۲۹ به عنوان یکی از آثار تاریخی ایران ثبت ملی شده است. آب‌انبار سلفی اوز مثل سایر آب‌انبارهای شهر از مصالح سنگ، گچ و ساروج، با معماری مدور و سقف بنا با چیدمان سنگ‌ها به صورت مخروطی ساخته شده است. نوع گچ به کار رفته در این بنا، نوعی گچ مخصوص بنام کوپال است که دانه‌های آن درشت بوده و گچ‌پزان قدیمی به شیوه‌ای خاص آن را بعمل می‌آورند و بسیاری از سالخوردگان بر این باور هستند که راز ماندگاری این یادمان تاریخی، استفاده از این نوع گچ به کار رفته در آن است.

• کاروانسرای عبدکثیر

واقع در ۵ کیلومتری جاده اوز – گراش در جوار امامزاده معلم کثیر، این کاروانسرا طی شماره ۱۲۷۰۶ مورخه ۱۹/۴/۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مصالح به کار رفته در آن سنگ، گچ و ساروج است. نوع معماری آن بسیار زیباست. این کاروانسرا نیز در حال تخریب و نابودی است.

• چهارطاقی فیشور

چهار طاقی محلچه مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان اوز، روستای محلچه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۴ تیر ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۳۶۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ویرانه‌های بنایی چهارطاقی در ناحیهٔ چاه در نزدیکی روستای فیشور در شهرستان اوز می‌باشد.

ویرانه‌های آتشکدهٔ چاه فیشور، سه جِرز بزرگ است که از گچ و آهک و سنگ لاشه ساخته شده و فقط شش متر از ارتفاع آن‌ها بازمانده است. شیوهٔ مهندسی سه‌کنج جرزها نشان می‌دهد که بنا چهارطاقی و دارای گنبد بوده است. دربارهٔ سالیابی آتشکدهٔ چاه فیشور هیچ مدرکی در دست نیست اما چنین می‌نماید که متعلق به دورهٔ ساسانی است. روستای محلچه قدمتش به پیش از اسلام می‌رسد و دارای آثار تاریخی زیادی است که معروفترین آن چهارطاقی محلچه که آتشکده زرتشتیان بوده است است.

دژهای کلاته پرویزه عبدالقادری پس‌تنب و زیرجد برکهٔ سلفی که بر اساس مستندهای مهم و اعلام سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در زمان حکومت تیموریان ساخته شده‌اند، سد و چاه‌های تنگه عنوه، مسجد جامع، قلعه پرویزه و توپ نادری در کنار این قلعه، قدمت اوز را به سالیان دور و دراز می‌کشاند.

از جمله آثار باستانی دیگری که در این شهر وجوددارند خانه‌های خشتی بسیار قدیمی با بادگیرهای بزرگ و زیبا هستند. علاوه بر آن به حمام قدیمی این شهر که معروف به حمام شهرداری است و آب‌انبارهای قدیمی از جمله به آب‌انبار ملامحمد کرامتی که قدمتی نزدیک به سیصد سال دارد، نیز می‌توان اشاره کرد. در ۳ کیلومتری اوز در روی کوه قلعه‌ای درست شده است، به نام قلعهٔ پرویزه (به زبان محلی: پَروِدَه) که در آن آثار زیادی وجود دارند. ازجملهٔ خانه‌های مسکونی خشتی اوز می‌توان به خانهٔ رئیس محمدسعید سوداگر و خانهٔ حاجی ملاعبدالرحیم کرامتی اشاره کرد.

• آتشکده فیشور

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت شهرستان اوز برابر با ۴۰٬۷۳۱ نفر بوده است.