لقاح

تخم نخستین سلول جاندار جدید است که با تقسیم‌های پی‌درپی و تغییرهایی که پیدا می‌کند، در نهایت جانداری مشابه به والدین ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر لقاح به عمل جفت شدن گامت‌های نر و ماده برای پدیدآوردن جاندار جدید گفته می‌شود.

در جانوران، فرایند لقاح با جفت‌شدن اسپرم با تخمک انجام می‌شود که سرانجام، به روییدن رویان (جنین) می‌انجامد. بسته به گونهٔ جانور، این عمل می‌تواند در درون بدن ماده انجام شود که به آن بارورسازی درونی (لقاح داخلی) گفته می‌شود یا ممکن است در بیرون از بدن صورت گیرد که بارورسازی بیرونی (لقاح خارجی) نام دارد.

به فرایند کلی ایجاد یک فرد جدید از راه بارورسازی، تولیدمثل یا زادآوری گفته می‌شود.

فرایند بارورسازی ضامن بقای گونه‌ها و گوناگونی جانداران است. نخستین گام در تولیدمثل جنسی و عمل لقاح، فرایند گامت‌زایی است. این فرایندها دیدگاه دیگری از یگانگی و در عین حال، گوناگونی جانداران را توجیه می‌کند.

گامت یک سلول ویژه برای تولیدمثل است که برای تولید جاندار جدید با گامت دیگری از جنس مخالف همان نوع جاندار ترکیب می‌شود. گامت در اندام تولیدمثلی به وجود می‌آید. اندام‌های تولیدمثلی نر و ماده ممکن است در دو جنس مختلف یک گونه (نر و ماده) یا یک جاندار از یک گونه (نرماده) وجود داشته باشد. بسیاری از گیاهان و برخی از جانوران «نرماده» هستند.

در دو هفته نخست پس از لقاح، سلولی که در آینده فرزند شما را تشکیل خواهد داد، با سرعت بالایی تکثیر یافته و به صورت توده‌ای با بیش از صد سلول دیده می‌شود. به دنبال این روند تکثیری، تودهٔ سلولی یادشده، حرکت در طول لولهٔ رحمی را آغاز کرده و خود را به محوطهٔ رحم می‌رساند. این تودهٔ سلولی «بلاستوسیست» خوانده می‌شود و از نظر ظاهر، مانند یک تمشک کوچک است و به اندازهٔ ۰٫۱ میلی‌متر شبیه سر سوزن است. بلاستوسیست دارای دو لایه است، لایهٔ اول که همان لایهٔ بیرونی است، به دنبال تکامل بیشتر، تبدیل به جفت شده و شروع به ترشح هورمون بارداری یا hCG می‌کند و لایهٔ درونی نیز در نهایت جنین شما را می‌سازد. بلاستوسیست ابتدا درون حفرهٔ رحمی شناور بوده و از طریق شیره‌هایی که از لایه‌های داخلی رحم ترشح می‌شود، تغذیه می‌کند. در اواخر هفتهٔ سوم، بلاستوسیست ماهیت تهاجمی پیدا کرده و به دیوارهٔ ضخیم‌شدۀ رحم که برای باروری به این صورت اختصاص یافته، به سختی وصل می‌شود. این مرحله، یعنی وصل بلاستوسیست به لایهٔ رحمی، «لانه‌گزینی» نامیده می‌شود و به دنبال وقوع این حالت، باروری انجام می‌گیرد.

یک اسپرم، دیوارهٔ بیرونی تخمک را شکافته و به درون آن راه یافته، آن را بارور کرده‌است. چند روز پس از لقاح، تخم بارورشده شروع به لانه‌گزینی در جدارهٔ داخل رحم کرده و به رشد خود ادامه می‌دهد. هنوز تأخیری در قاعدگی رخ نداده‌است. ممکن است در انتهای این هفته لکه‌بینی اندکی وجود داشته باشد. برخی از خانم‌ها فکر می‌کنند که شاید عادت ماهیانه شده‌اند، در برخی نیز خون‌ریزی بسیار ناچیز است که شاید متوجه آن نشوند و در گروه اندکی نیز اصلاً اتفاق نمی‌افتد. به هر حال این فقط چند لکه مختصر است که «لکه‌بینی لانه‌گزینی» نام دارد و ناشی از فرورفتن تخم بارورشده در دیوارهٔ پرخون درون رحم است، جایی که اگر لقاح اتفاق نمی‌افتاد، فرو ریخته و سبب خون‌ریزی قاعدگی در زنان می‌شد. این روند احتمالاً از هفتهٔ پیش آغاز شده، یعنی حدود شش روز پس از بارور شدن تخمک، اما نمی‌توان در مورد زمان دقیق آن خیلی هم مطمئن بود.

در حالت عادی، اسپرم معیوب توانایی لقاح با تخمک را ندارد، ولی با روش‌های لقاح مصنوعی امکان بارورسازی مستقیم تخمک توسط اسپرم وجود دارد.

لقاح در لولهٔ آزمایش یا آی‌وی‌اف (به انگلیسی: IVF، مخفف in vitro fertilization) روشی است که در آن سلول‌های تخمک را در شرایط آزمایشگاهی با اسپرم بارور می‌کنند و یک یا چند سلول تخم به‌دست‌آمده را پس از گذشت چند مرحله تقسیم سلولی، در رحم قرار می‌دهند تا روند رشد جنین به‌طور طبیعی ادامه پیدا کند.