بقعه شمس آل رسول: اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران

آرامگاه آمل محل دفن شمس آل رسول (محمد بن محمود آملی) فیلسوف و ریاضیدان برجسته ایرانی بود و بعد دفن این ریاضیدان آتشکده آمل نام دیگری را دربر گرفت و به شمس آل رسول نیز مشهور شد.

این بنا وسعت قابل ملاحظه نسبت به بناهای دوره خود برخورداراست بقعه به صورت چهار گوشه و گنبد مخروطی است و گنبد آن دو پوش می‌باشد که هر دو پوش آن در اثر زلزله و عوامل جوی منطقه خراب شده‌است عمده تزیینات بنا طاق و قوس و قرنیسهای آجری و کاشیکاری در قسمت فوقانی است. در طوماری که در زمان صفویان نوشته است شمس آل رسول به نام (امام زاده شمس آل رسول) خوانده شده‌است. نکته جالب در بنای این برج، کاربرد آجرهای با ابعاد و اندازه‌های مختلف است که تاریخ گذاری بنا را از راه مصالح شناسی دچار مشکل می‌کند، اما با توجه به شکل کلی و شباهت بسیار آن با برجهای شناخته شده در منطقه، از آثار قرن هشتم هجری دانسته شده‌است.

• ابن اسفندیار در تاریخ خود دو بار از این گنبدها یاد کرده‌است و چنین می‌نویسد:

السید شمس آل رسول صلی الله علیه و آله فقیه و صاحب حدیث و از جمله سفاک و عباد، هنوز (۶۰۶ ه‍. ق) تربت او برقرار است و مشهد و مزار مشهور، به محله عوامع کوی بر در دروازه آمل اراضی گنبدین امروزین که قسمتی از محله پایین بازار است در زمان ابن اسفندیار محله‌ای جداگانه به نام ((عوامه کوی)) بوده و بر در دورازه آمل قرار داشته‌است. در این اراضی پاره آجر و سفال فراوان دیده می‌شود. سابقاً با کندن این اراضی آجرهای فراوان به دست می‌آوردند؛ و همچنین ابن اسفندیار در جای دیگر در کتاب خود می‌آورد، قاضی حجیم زاهد و عالم و تربت بر در مشهد شمس آل رسول، به محله عوامه کوی مکلنوف ذیل عنوان (سه گنبد) می‌نویسد که در خارج شهر آمل بقاعی قدیمی است در حلیکه به جای سه گنبد پنج گنبد است.

• رابینو دربارهٔ گنبد شمس طبرسی یاد کرده و می‌نویسد:

این گنبد مدور و به شکل برجی است. جسد شمس آل رسول که عارف و محدثی بود و بازهد و تقوی می‌زیست در اینجا به خاک سپرده شده‌است مزار او در (عوامه کوی) که از کوی‌های شهر قدیم آمل بوده بنا شده‌است طاق این برج دو پوش بوده و گنبد خارجی و داخلی داشت که بر اثر زلزله خراب شد که از این نطرات می‌توان گفت اینجا مقبره شمس الدین محمد بن محمود آملی از دانشمندان پزشکان شهیر ایرانی بوده‌است.

• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

• معماری ایرانی^{[پیوند مرده]}