Πήλιος Γούσης

Ο Αλή Πασάς κατά την 3η εκστρατεία του κατά των Σουλιωτών (1803) όταν διαπίστωσε ότι με τα όπλα δεν πετύχαινε τίποτα προσπάθησε τότε με δωροδοκίες και διαφθορές να εκπορθήσει το Σούλι. Στη προσπάθειά του αυτή ήρθε συνεργός στον γιο του Αλή, τον Βελή Πασά, ο Πήλιος Γούσης, που υπηρετούσε ως έμπιστος του Τουρκαλβανού στρατηγού Ζελιχτάρ Μπόττα, ο οποίος και υπέδειξε στους Τουρκαλβανούς που επιχειρούσαν τον αποκλεισμό των Σουλιωτών ένα ιδιαίτερο αφύλακτο μονοπάτι που οδηγούσε στο Κούγκι.

Όταν ένα τμήμα των Τουρκαλβανών ανέβηκε αυτό το μονοπάτι οι μαχόμενοι Σουλιώτες βρέθηκαν ανάμεσα στα πυρά τους όπου αναγκάστηκαν πλέον να υποχωρήσουν, να εγκαταλείψουν τον αγώνα τους και τελικά, λόγω και έλλειψης τροφών και πολεμοφοδίων να συνθηκολογήσουν και να εκπατριστούν στη συνέχεια στη ρωσοκρατούμενη τότε Πάργα και από εκεί στη Κέρκυρα. Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στο ποίημά του «Ο Καλόγερος» που αναφέρεται στον μοναχό Σαμουήλ που ανατίναξε την μπαρουταποθήκη στο Κούγκι, εμφανίζει τον Πήλιο Γούση να καλεί τον καλόγερο να παραδοθεί στο Βελή πασά. Την προδοσία αυτή του Πήλιου Γούση που συνέβαλε και ο συμπέθερός του Κουτσονίκας, έχει καταγράψει ο Χ. Περραιβός, που χρεώνει και ένα μέρος της προδοσίας στον Κίτσο Μπότσαρη.

Κατά μία άποψη, μετά τη συνθηκολόγηση των Σουλιωτών ο Πήλιος Γούσης μετέβη στη Κέρκυρα όπου, κατά τον Φιλήμονα, το 1820 συνέβαλε στη συνεννόηση των Σουλιωτών με τον Τούρκο στόλαρχο για από κοινού επίθεση κατά του Αλή Πασά. Έτσι σε νεώτερα έγγραφα φέρεται ο Πήλιος Γούσης να έχει εξαγνιστεί^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Κατ΄ άλλους ερευνητές ο Πήλιος Γούσης σκοτώθηκε στην ανατίναξη του Κουγκίου και ο αναφερόμενος στα γεγονότα του 1820 είναι άλλος^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Κατά μία άλλη άποψη, ο Πήλιος Γούσης ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας από το έτος 1819. Πολέμησε τα έτη 1800-1804 κατά των Τουρκαλβανών του Αλή Πασά και έπεσε ηρωικά ως αξιωματικός κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου το έτος 1826. Το όνομα του Πήλιου Γούση είναι χαραγμένο σε έναν από τους τάφους στο Ηρώο Μεσολογγίου. Μετά τον θάνατο του Γεώργιου Τζαβέλλα, ζητούσαν οι Σουλιώτες νέα εκλογή αρχηγού. Ο Πήλιος Γούσης ήταν υποψήφιος αλλά οι Σουλιώτες εξέλεξαν τον Φώτο Τζαβέλλα, γιό του θανόντος. Ακούσθηκε τότε να λέει εκνευρισμένος ο Πήλιος Γούσης: «Γαμώ τη μάνα του, όλο οι Τζαβελλαίοι θα κυβερνάνε το Σούλι; Τώρα θα τους δείξω εγώ!». Στη συνέχεια πήρε τη φάρα του και εγκαταστάθηκε στην Κρανιά Πρέβεζας, στη θέση Αγιος Νικόλαος. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο Χριστόφορος Περραιβός κατηγόρησε τον Πήλιο Γούση ως προδότη για προσωπικούς λόγους, διότι οι ανωτέρω τρεις είχαν κάποτε αντιδράσει στην αποστολή του ως πληρεξούσιου στον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο της Ρωσίας..

• Αλέξανδρος Περικλή Γούσης, «Πήλιος Γούσης, Το άδικον ουκ ευλογείται», άρθρο στις εφημερίδες Πρέβεζας Τοπική Φωνή και Εν Νικολιτσίω, 2006.
• Τρύφων Ευαγγελίδης, Ιστορία του Αλή Πασά, έκδοση 1896, σελ. 427-428.
• Ιωάννης Λαμπρίδης, Περί Σουλίου, έκδοση 1888, σελ. 68.
• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ. Η΄, σελ. 658. και τομ. Κ΄, σελ. 161.
• Οδυσσέας Μπέτσος, Λέλοβα, Πρέβεζα 1996, σελ. 332.
• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τομ. Ε΄, σελ. 636.
• Χριστόφορος Περραιβός, Η Ιστορία του Σουλίου και της Πάργας, Αθήνα 1884.
• Κώστας Τζίμας, Το Σούλι, Αθήνα 1972.
• Βασίλειος Σφυρόερας, Το Σούλι.

• Βάσω Δ. Ψιμούλη, Σούλι και Σουλιώτες, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Αθήνα 1998, αρ. 68. ISBN 960-7916-02-6