Ξυλόλιο: οργανικές ενώσεις του τύπου (CH3)2C6H4

Προέρχονται από την αντικατάσταση δύο ατόμων υδρογόνου με ομάδες μεθυλίου σε έναν δακτύλιο βενζολίου. Ποια υδρογόνα είναι υποκατεστημένα καθορίζει ποιο από τα τρία δομικά ισομερή προκύπτει. Είναι ένα άχρωμο, εύφλεκτο, ελαφρώς λιπαρό υγρό μεγάλης βιομηχανικής αξίας.

Το μείγμα αναφέρεται και ως ξυλένιο. Τα μικτά ξυλόλια αναφέρονται σε ένα μείγμα ξυλολίων συν αιθυλοβενζόλιο. Οι τέσσερις ενώσεις έχουν πανομοιότυπους εμπειρικούς τύπους (CH₃)₂C₆H₄. Συνήθως οι τέσσερις ενώσεις παράγονται μαζί με διάφορες μεθόδους καταλυτικής αναμόρφωσης και πυρόλυσης.

Το ξυλόλιο είναι εύφλεκτο αλλά μέτριας οξείας τοξικότητας, με Μέση θανατηφόρα δόση₅₀ (LD₅₀), να κυμαίνεται από 200 έως 5000 mg/kg για τα ζώα. Η από του στόματος LD₅₀ για αρουραίους είναι 4300 mg/kg. Ο κύριος μηχανισμός της αποτοξίνωσης είναι η οξείδωση σε μεθυλβενζοϊκό οξύ και η υδροξυλίωση σε υδροξυλένιο.

Η κύρια επίδραση της εισπνοής ατμού ξυλολίου είναι η καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), με συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, ζάλη, ναυτία και έμετο. Σε έκθεση 100 ppm, μπορεί κάποιος να εμφανίσει ναυτία ή πονοκέφαλο. Σε μια έκθεση μεταξύ 200 και 500 ppm, τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν αίσθημα "υψηλού επιπέδου", ζάλη, αδυναμία, ευερεθιστότητα, έμετο και επιβράδυνση του χρόνου αντίδρασης.

Οι παρενέργειες της έκθεσης σε χαμηλές συγκεντρώσεις ξυλολίου (< 200 ppm) είναι αναστρέψιμες και δεν προκαλούν μόνιμη βλάβη. Η μακροχρόνια έκθεση μπορεί να οδηγήσει σε πονοκεφάλους, ευερεθιστότητα, κατάθλιψη, αϋπνία, διέγερση, υπερβολική κόπωση, τρόμο, απώλεια ακοής, μειωμένη συγκέντρωση και βραχυπρόθεσμη απώλεια μνήμης. Μια κατάσταση που ονομάζεται χρόνια εγκεφαλοπάθεια που προκαλείται από διαλύτες (CSE), κοινώς γνωστή ως «σύνδρομο οργανικού διαλύτη» έχει συσχετιστεί με την έκθεση σε ξυλόλιο. Υπάρχουν πολύ λίγες διαθέσιμες πληροφορίες που απομονώνουν το ξυλόλιο από άλλες εκθέσεις σε διαλύτες κατά την εξέταση αυτών των επιδράσεων.

Οι διαταραχές της ακοής έχουν επίσης συνδεθεί με την έκθεση σε ξυλόλιο, τόσο από μελέτες με πειραματόζωα, όσο και από κλινικές μελέτες.

Το ξυλόλιο είναι επίσης ερεθιστικό για το δέρμα και αφαιρεί το δέρμα από τα έλαιά του, καθιστώντας το πιο διαπερατό σε άλλες χημικές ουσίες. Η χρήση αδιαπέραστων γαντιών και μασκών, μαζί με αναπνευστήρες όπου χρειάζεται, συνιστάται για την αποφυγή εργασιακών προβλημάτων υγείας από την έκθεση σε ξυλόλιο.

Τα ξυλόλια μεταβολίζονται σε μεθυλοϊππουρικά οξέα. Η παρουσία μεθυλοϊππουρικού οξέος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βιοδείκτης για τον προσδιορισμό της έκθεσης στο ξυλόλιο.