Ζαμπία Κωτσάκη: μητέρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη

Ήταν ευρέως γνωστή με το προσωνύμιο Καπετάνισσα. Μετά τον πρώιμο θάνατο του συζύγου της, μεγάλωσε μόνη της τα πέντε παιδιά της.

Η Ζαμπία γεννήθηκε το 1750 και καταγόταν από το χωριό Αλωνίσταινα. Ήταν κόρη του τοπικού οπλαρχηγού καπετάν Γιώργη Ι. Κωτσάκη, γόνου της μεγαλύτερης οικογένειας της Αλωνίσταινας και της Ελένης Δ. Πανταζοπούλου. Είχε τέσσερεις αδερφούς, τον Δημήτριο, τον Θεόδωρο, τον Κωνσταντίνο και τον Νικόλαο.

Το 1769, σε ηλικία 18-19 ετών, παντρεύτηκε τον οπλαρχηγό Κωνσταντίνο Κολοκοτρώνη, με τον οποίο απέκτησε πέντε παιδιά. Πρώτος γεννήθηκε το 1770 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στο Ραμοβούνι Μεσσηνίας. Δεύτερος γεννήθηκε ο Γιάννης και ακολούθησαν ο Χρίστος, ο Νικόλας και ένα κορίτσι.

Τον Μάρτιο του 1770, κατά την επανάσταση των Ορλωφικών, ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης με τη γυναίκα του βρίσκονταν στην Τρίπολη μαζί με τους Έλληνες που προσπαθούσαν να την καταλάβουν. Όταν οι Τούρκοι κατέπνιξαν την αντίστασή τους και ξεκίνησαν τις σφαγές, οι Έλληνες άρχισαν να φεύγουν. Κατά τα τέλη Μαρτίου έφυγε και η επίτοκος Ζαμπία και καθ' οδόν γέννησε στις 3 Απριλίου τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Κατόπιν αυτού, εγκαταστάθηκε μαζί με τον σύζυγό της στο Πεταλίδι της Μεσσηνίας. Αργότερα πήγαν στη Μάνη, όπου έμενε ο αδελφοποιητός του Κωνσταντή Παναγιώταρος Βενετσανάκης. Εκεί κατοίκησαν στον πύργο της Καστανίτσας.

Τον Ιούλιο του 1780, ο Τούρκος Χασάν Τζεζάερλης επιτέθηκε και πολιόρκησε την Καστανίτσα. Στην έξοδο που επιχείρησαν οι πολιορκημένοι Έλληνες και στην οποία πολέμησε και η Ζαμπία, σκοτώθηκε ο άντρας της και αιχμαλωτίστηκαν τρία παιδιά της.

Μετά τη μάχη της Καστανίτσας και τον θάνατο του συζύγου της, η Ζαμπία με τον γιο της Θοδωρή και την κόρη της εγκαταστάθηκε στο χωριό Μηλιά της Δυτικής Μάνης για τρία χρόνια. Εκεί συγκέντρωσε πληροφορίες για τα άλλα τρία παιδιά της που βρίσκονταν στα χέρια των Τούρκων και κατάφερε να τα ελευθερώσει.

 

Από τη Μηλιά, η Ζαμπία πήγε στην πατρίδα της την Αλωνίσταινα, όπου παρέμεινε για αρκετά χρόνια, μεγαλώνοντας εκεί τα παιδιά της. Για να ζήσει ήταν αναγκασμένη να δουλεύει σκληρά, υφαίνοντας και κόβοντας ξύλα. Κατά καιρούς ήταν αναγκασμένη να κρύβεται στα βουνά, γιατί οι Τούρκοι εξακολουθούσαν να καταδιώκουν την οικογένεια. Κατέφυγε επίσης στο Λιμποβίσι και στον Άκοβο της περιοχής του Λεονταρίου, όπου έμενε ο αδερφός του άνδρα της Αναγνώστης.

Μετά την εγκατάσταση στον Άκοβο, ο Θεόδωρος, σε ηλικία 16 ετών, έγινε κλέφτης. Σε συνεργασία με τον Ζαχαριά έδωσαν νέα πνοή στον κλεφτοπόλεμο, πολεμώντας διαρκώς τους Τούρκους. Στις μάχες συμμετείχε μεγάλος αριθμός Κολοκοτρωναίων, όχι μόνο αντρών, αλλά και γυναικών. Αρχηγός των γυναικών ήταν η Ζαμπία.

Οι Τούρκοι κατά τα έτη 1803-1806 κατέβαλαν συστηματικές προσπάθειες για να εξοντώσουν τους κλέφτες της Πελοποννήσου. Εκείνη την περίοδο, από τους 36 Κολοκοτρωναίους που πολεμούσαν, σκοτώθηκαν 28, μεταξύ των οποίων και ο γιος της Ζαμπίας Γιάννης.

Τον Μάρτιο του 1806 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναχώρησε για τη Ζάκυνθο, καθώς ο κίνδυνος για αυτόν στην Πελοπόννησο είχε αυξηθεί. Η Ζαμπία, μαζί με τη γυναίκα του Θεόδωρου Αικατερίνη, είχαν καταφύγει εκείνο το διάστημα στη Γορτυνία και αργότερα πήγαν να τον συναντήσουν στη Ζάκυνθο. Όταν ο Θεόδωρος έφυγε στις αρχές του 1821 για τη Μάνη, άφησε πίσω του τη μητέρα του, αφού την εμπιστεύτηκε στα παιδιά του. Στην Πελοπόννησο επέστρεψε αργότερα, μετά τη έκρηξη της επαναστάσεως.

Η Ζαμπία Κωτσάκη πέθανε το 1832 σε ηλικία 82 ετών, έχοντας προλάβει να ζήσει στο ελεύθερο ελληνικό κράτος. Τάφηκε στην Αλωνίσταινα, δίπλα στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, όπου σήμερα έχει ανεγερθεί μνημείο προς τιμήν της.

• Αλιμπέρτη, Σ. (1933). Αι ηρωίδες της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αθήνα: Τύποις Στεφ. Ν. Ταρσοπούλου.
• Βουρνάς, Τ. (Εισαγ.-Επιμ.) (1964). Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, (Γ. Τερτσέτης: Καταγραφή). Αθήνα: Εκδ. Τ. Δρακοπούλου.
• Ηρωίδες Γυναίκες (1996). Αθήνα: Αδελφότης Θεολόγων η Ζωή.
• Ξηραδάκη, Κ. (2021). Γυναίκες του '21: Συμβολή στην έρευνα. Αθήνα: Κουκκίδα.
• Γιανναροπούλου, Ι. (2011). Κολοκοτρώνης Θεόδωρος – Το γενεαλογικό του δένδρο. Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού. Ανακτήθηκε απόhttps://argolikivivliothiki.gr/2011/11/25/%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CF%84%CF%81%CF%8E%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%B8%CE%B5%CF%8C%CE%B4%CF%89%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA/ (Προσπέλαση 28-03-2022).
• Memerizion (2014). Elisaveta Zampeta “Zampia” Kotsaki. Find a Grave, database and images. Ανακτήθηκε από https://www.findagrave.com/memorial/140654926/elisaveta-zampeta-kolokotroni (Προσπέλαση 28-03-2022).